O`zbek tili va adabiyoti kafedrasi аrеаl lingvistikа fanidan mаgistrаturа 1-kurs uchun

Mos hodisalar – umummilliy til strukturasining zvenolari bo‘lib, har xil dialektlarda o‘zining turli bo‘laklari (a’zolari) bilan ishtirok etgani holda shevachilik farqlarini vujudga keltiradi. Shuning uchun ham mos hodisalar hamma vaqt ikki a’zoli (ikkinchi a’zosi nolga teng bo‘lgan holda ham) yoki ko‘p a’zoli bo‘ladi. Masalan:

1. 
   Ikki a’zoli: barävüz // boramiz;
   
2. 
   Uch a’zoli: Närvan // şati // zäññi;
   
3. 
   Ko‘p a’zoli: anä// ayi// äyä// biyi// büvi va boshqalar.
   

Neolingvistika – yangicha tamoyil (prinsip) lar asosida ish ko‘rilayotgan tilshunoslik. Odatda, eski lingvistik qoidalarni tan olmaslik, ularga qarshi bo‘lgan guruh olimlarning qarashlari umumlashib yuzaga keladigan lingvistik oqim.


Oraliq karta – yoki yig‘ma karta. Bunday kartada bir tipli yoki chog‘ishtiriladigan lingvistik hodisalar yig‘ilgan bo‘ladi.


Palatogramma – fonetikaga oid atama bo‘lib, tilning tanglayga borib urilishini yozib olishni, qayd qilishni nazarda tutadi.


Qardosh tillar – til oilalarining turkumlanishi bo‘yicha bir xil tarmoqqa mansub bo‘lgan tillar. Qardosh tilalrning umumiy lingvistik xususiyatlari bir-biriga yaqin bo‘ladi. Masalan, turkiy tillar o‘zaro qarindosh hisoblanadi.


Qardosh bo‘lmagan tillar – til oilalarining turkumlanishi bo‘yicha har xil tarmoqqa mansub bo‘lgan tillar. Qarindosh bo‘lmagan tillarning lisoniy xususiyatlari bir-biridan farq qiladi. Masalan, arabiy tillar turkiy tillar bilan qarindosh hisoblanmaydi. Arab tili flektiv, turkiy tilalr esa agglutinativ.