O„zbek tili va adabiyoti fakulteti “Himoyaga tavsiya etilsin” Fakulteti dekani



Download 1,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/32
Sana16.03.2022
Hajmi1,36 Mb.
#497700
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   32
Bog'liq
sultonova zilola devonul lug\'atit turk bmi

qasuq
ot terisidan qilingan, sanochga 
o‗xshash sut va qimiz solinadigan narsa (M.K, I, 363) ma‘nosini bildirib
, saba, 
sava, sapa, sagri 
so‗zlari shu qasuq so‗zining murakkab fonetik o‗zgargan 


30 
formasi bo‗lishi mumkin, degan farazni ham keltirib chiqaradi. Turkiy tillar 
yodgorliklarida sanochga yaqin ko‗rinishga ega bo‗lgan leksik ma‘no nuqtai 
nazaridan o‗ziga xos o‗zga buyum nomini ifodalovchi chanaq leksik birligi ham 
ma‘lum. U yozma yodgorliklarda quyidagicha izohlanadi: ْْكََٕج 
chanaq 
(janaq) – 
yog‗ochdan o‗yib ishlangan tuzluq va shu kabi idishlar (MK, I, 362), ََْٔاض
ْْك
shanaq –
loytovoq (Attuhfa, I, 274), 
shanaq
– loy idish (Attuhfa, II, 405), ْْقَإ
َج 
chanaq
– idish (Kurishjanov, 217), 
chonoq
– tabaq (SH.Sulaymon, 149), 
chanaq
– chanoq, tovoq (Tarjumon, 117), 
chӓnӓq
– idish, 
chini 
– chanaq, 
chinijajaq>chinajaq
(Nadjip, 134). 
O‗zbek tilining Gurlan, Mang‗it, Yangibozor shevalarida – zarang tovoq, 
turkman tilida 
chanaq
– yog‗och miska, idish, 
uli chanaq
– katta miska, bir 
chanaq gatik – bir idish qatiq, qoraqalpoq shevasida 
shanak
– idish, 
chanak
– 
kichik tovoq ma‘nolarida keladi. 
Dasturxon
- o‗rtaga yozib ustiga ovqat qo‗yiladigan maxsus mato, ro‗zg‗or 
buyumi. Dasturxon ma‘nosida qadimgi yodgorliklar tilida َْامٍْضَا – dasturxon (MK, 
II, 58), و ْش
ِج
ٌِْ tergi – dasturxon (MK, I, 403), ―Boburnoma‖da 
shira 
– dasturxon 
(Nazarova, Boburnoma, 170), ―Navoiy asarlari lug‗ati‖da ْْْاح ْس
ُوحْسَد 
dastorxon – 
dasturxon (NAL, 183) variantlarida uchraydi. 
Regiondagi turkiy tillarda bu leksik birlik 
dasturxon
(o‗zb.), 
destuxan
(uyg‗.), 
dastarqan
(qoz.), 
dastorxon
(qirg‗), dasturqan (qq.), 
desserxan// 
dastarxan
(turkm.) ko‗rinishlarida mavjud. Dasturxon fors tilidan o‗zlashgan 
bo‗lib, َْْْوح ْسَاحْسَد (dӓstarxan) – ovqat yeyiladigan dasturxon (Miller, 218) 
ma‘nosini bildiradi. 
To„shak
– jun, paxta, momiq singari yumshoq narsa tiqilib yasalgan qalin 
o‗rin-bosh anjomi nomi. 
To‗shak qadimgi yozma yodgorliklar tilida 
tushak
(Malov, PDP, 436), 
to‗shak (DTS, 582),
to„shak
(MK, I, 368), 
to„shak//toshak
(Attuhfa, I, 262), 


31 
tashak//to„shak
(Attuhfa, II, 379, 383), 
toshak, toshagu
(Ibratov, 210) tarzida 
qo‗llanilgan.
Sandiq 
– bisot saqlash uchun xizmat qiladigan, ochilib yopiladigan qopqoqli 
va qulf-kalitli, kata yashikka o‗xshash temir yoki yog‗och – taxtadan yasalgan 
to‗rtburchakli uy-ro‗zg‗or buyumi. 
Sandiq
qadimgi turkiy tillar lug‗atida u 
sanduy, sanduq
(DTS, 484) fonetik 
variantlarda uchraydi. 
Regiondagi turkiy tillarda u 
sandiq
(o‗zb.), 
sanduq
(uyg‗.), 
sandiq
(qoz., 
qq.), 
sandiq
(qirg‗., turkm.) variantlarda ma‘lumdir. 
Sandiq
so‗z birligi arab 
tilidan o‗zlashgan bo‗lib, bu tilda ٌْْقُوذَض 
yashik
ma‘nosida keladi. 
Sandiq
o‗zbek tilida -
chi
, -
soz 
affikslari bilan qo‗shilib yangi sandiqchi
sandiqsoz so‗zlari yasaladi va u sandiq yasovchi usta ma‘nosini ifodalaydi. -
cha
affiksi bilan kichik sandiq ma‘nosida keladi. Shuningdek, o‗zbek tilida 
sandiqzada formasi yasalib u sandiqda yotaverib asli sifatini yo‗qotgan mol 
(O‗til, II, 18) ma‘nosini ifodalaydi. Turkiy tillar tarixida sandiq ma‘nosida ْْهَوُا 
ukӓk – sandiq (MK, I,107) so‗zi ham ishlatilgan bo‗lib, bu so‗z hozirgi zamon 
qirg‗iz tilida 

Download 1,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish