O’zbek tili o’zbekiston respublikasi davlat arxitektura va qurilish qo’mitasi toshkent arxitektura – qurilish instituti

Eslatma: Nutqimizda bir miqdor soni noaniqlik, kuchaytirish, ajratish, chegaralash ma’nolarini ham ifodalaydi: Eshikni bir kishi taqqillatyapti. Bir yugurdim, bir yugurdim. Bir menga, bir unga qaraydi. Hamma keldi, bir Ahmad kelmadi.

2.Dona son narsa – buyumning donalab sanaladigan miqdorini bildiradi. Dona son miqdor songa –taqo’shimchasini qo’shish yoki dona,nafarso’zlarini keltirish yordamida hosil qilinadi: beshta qush, uch dona non, o’n nafar odam.

3.Tartib sonnarsa – buyumning sanoqdagi tartibini bildiradi. Tartib son unli bilan tugagan miqdor songa –nchi, undosh bilan bitgan miqdor songa –inchi qo’shimchasini qo’shish bilan hosil qilinadi: birinchi, ikkinchi.

Tartib sonlar arabcha raqam bilan ifodalansa, bu qo’shimchalar yozilmaydi, raqamdan keyin chiziqcha qo’yiladi; rim raqamlari bilan ifodalansa, chiziqcha ham qo’yilmaydi: 2 –brigada, VI sinf.

Kirilcha yozuvda yil va oyni ko’rsatuvchi arab raqamlaridan keyin chiziqcha qo’yilmaydi: 1998 йил, 15 февраль.

3.Chama sonnarsa –buyumlarning taxminiy sonini bildiradi va quyidagicha hosil bo’ladi:

1)Miqdor songa –tacha qo’shimchasini qo’shish bilan: o’ntacha mashina;

2)Miqdor songa –lar, -larcha qo’shimchasini qo’shish bilan: soat o’n birlar edi. Yuzlarcha bola yig’ildi.

3)Miqdor songa –lab qo’shimchasini qo’shish bilan: minglab odam;

4)Ikki miqdor sonni juft keltirish bilan: besh –olti, uch –to’rt.

4.Jamlovchi son narsa–buyumning umumiy sonini bildiradi va quyidagicha yasaladi:

1)Miqdor songa –ov qo’shimchasini qo’shish bilan: uchovi, to’rtovi;

2)Miqdor songa –alaqo’shimchasini qo’shish bilan: ikkala, uchala;

3)Miqdor songa–ovlon qo’shimchasini qo’shish bilan: beshovlon,oltovlon;

Ikki, olti, yetti miqdor sonlaridan jamlovchi son hosil qilinganda, o’zakdagi i tovushi tushib qoladi: ikkovi, oltovi.

Uch, to’rt sonlariga –ala qo’shilganda, uchchala, to’rttalatarzida aytilsa ham uchala, to’rtala deb yoziladi.

Jamlovchi sonlar ko’pincha birdan yettigacha bo’lgan sonlardan yasaladi.

5.Taqsim son narsa–buyumlarning taqsimlanish miqdorini anglatadi va miqdor songa –tadan qo’shimchasini qo’shish bilan hosil qilinadi: ikkitadan, o’ntadan, yuztadan. Ba’zan miqdor son takrorlanib, taqsim son yasalishi mumkin: …ikki –ikki bo’lib yurdik.