Ozbek-Tariyx-1-70-(каракалпак). indd

Atamalar túsindirmesi:
Baynalminal
— (
arabsha
— milletler arasındaǵı, milletleraralıq) 
xalıqaralıq, ulıwma insanıylıq, ulıwma xalıqlıq mazmunlarında 
qollanıladı.
Mentalitet
— (
nem.
— aqıl, sana) jámiyet, millet, jámáát yaki 
ayrıqsha shaxstıń tariyxıy quramǵa iye oylaw dárejesi. Jámiyet, 
millet yaki shaxstıń mentaliteti olardıń ózine tán dástúrleri, salt-
dástúrleri, úrp-ádetleri, diniy isenimi hám ırımların qamtıp aladı.
?
5 — Ózbekstan tariyxı, 11-klass

---

66
kórsetiw hám esittiriwler alıp barılmaqta. Ózbekstanda din mámleketten, 
siyasattan ajıratılǵan, biraq xalıqtan ajıratılǵan emes.
Xalqı kóp milletli bolǵan Ózbekstanda islamnan tısqarı xristianlıq, 
evreylik, buddizmlik hám basqa konfessiyalarǵa iseniwshi adamlar da 
bar. Kóp milletli hám kóp konfessiyalı elde milletleraralıq doslıq hám 
diniy keńpeyillik tarawında alıp barılıp atırǵan izshil mámleket siyasatı 
túrli millet hám de barlıq diniy konfessiya wákilleriniń emin-erkin 
jasawları ushın bekkem tiykar jarattı.
1991-jılı mámlekettiń hújdan erkinligi hám dinge baylanıslı siyasatın 
belgilep beriwshi «Hújdan erkinligi hám diniy shólkemler haqqında»ǵı 
nızamı qabıllandı. Onıń qabıl etiliwi islam dinine hám basqa dinlerge 
iseniwshi puqaralardıń turmısında áhmiyetli orın iyeleydi.
1992-jılı Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń pármanına muwapıq 
Ministrler Kabineti janında Din isleri boyınsha komiteti dúzildi. 
Komitet quramında diniy konfessiyalar menen islew ushın arnawlı 
shólkemlestirilgen bólim jumıs baslaǵannan soń, respublika aymaǵında 
jaylasqan hám diniy xızmet kórsetiwshi barlıq shólkemler haqqında 
maǵlıwmatlar toplana baslandı.
1998-jılı Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi tárepinen «Hújdan
erkinligi hám diniy shólkemler haqqında»ǵı nızamnıń jańa redakciyası 
qabıllandı. Bul nızamda puqaralardıń hújdan hám isenim erkinligi 
menen baylanıslı huqıq hám de minnetleri anıq belgilep qoyıldı.
«Hújdan erkinligi hám diniy shólkemler haqqında»ǵı nızamǵa 
muwapıq, «Mámleket diniy konfessiyalar ortasındaǵı tınıshlıq hám 
tatıwlıqtı qollap-quwatlaydı. Bir diniy konfessiyadaǵı dindarlardı bas-
qasına kirgiziwge qaratılǵan is-háreketler (prozelitizm), sonday-aq, 
basqa hárqanday missionerlik xızmeti qadaǵan etiledi. Usı normanıń 
buzılıwına ayıpker bolǵan shaxslar nızam hújjetlerinde belgilengen 
juwapkershilikke tartıladı».
Este saqlań!
«Hámme ushın hújdan erkinligine kepillik beriledi. Hárbir 
insan qálegen dinge iseniw yaki heshqanday dinge isenbew huqıqına 
iye. Diniy kózqaraslardı májbúriy túrde tańıwǵa jol qoyılmaydı».
Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası, 31-statya.

---

67
Ózbekstan sıyaqlı kóp konfessiyalı mámlekette milletleraralıq tatıwlıq 
hám diniy keńpeyillik jámiyetlik-siyasiy turaqlılıq hám rawajlanıwdı 
támiyinlewdiń tiykarǵı shártlerinen biri. Diniy keńpeyillik elimizde 
rawajlanıp atırǵan demokratiyalıq jámiyettiń tiykarǵı principlerinen
bolıp, házirgi kúnde 16 diniy konfessiya óz ara tatıwlıqta xızmet etpekte.
Ministrler Kabineti janındaǵı Din isleri boyınsha komitet dindarlar 
talapların qanaatlandırıwǵa járdemlesip kelmekte. 2007-jılı Islam Birge 
islesiw Shólkeminiń bilimlendiriw, ilim hám mádeniyat máseleleri 
boyınsha strukturası — AYSESKO tárepinen «Tashkent — Islam máde-
niyatı paytaxtı» dep járiyalandı. Bul Ózbekstan mámleketiniń dinge 
bolǵan múnásibetiniń nátiyjesi bolıp tabıladı.