Ozbek-Tariyx-1-70-(каракалпак). indd

partiyalardan, basqa jámáátlik birlespelerden ǵárezsiz halda is júrgizedi.
Ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarında sud hákimiyatı tarawında da 
reformalar ámelge asırıldı. Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası 
hám 2000-jılı qabıllanǵan «Sudlar haqqında»ǵı nızamı (jańa redak-
ciyada) sud reformalarınıń huqıqıy tiykarı bolıp esaplanadı. 
Sud sistemasındaǵı reformalardı eki dáwirge bóliw múmkin: 
1) 1991—2016-jıllar; 2) 2017—jıldan keyingi dáwir. Dáslepki dáwirde 

---

17
Ózbekstan Respublikası sud sistemasına bes jıl múddetke saylanatuǵın 
tómendegi sudlar kirgen:
 
Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyalıq sudı;
 
Ózbekstan Respublikasınıń Joqarǵı sudı;
 
Ózbekstan Respublikasınıń Joqarǵı xojalıq sudı;
 
Qaraqalpaqstan Respublikası puqaralıq hám jınayat isleri boyınsha 
joqarǵı sudları;
 
Qaraqalpaqstan
Respublikası
xojalıq
sudı;
 
puqaralıq hám jınayat isleri boyınsha wálayat hám Tashkent qalası 
sudları;
 
puqaralıq hám jınayat isleri boyınsha rayonlar aralıq, rayon, qala 
sudları;
 
wálayatlar hám Tashkent qalasınıń xojalıq sudları;
 
áskeriy sudlar.
Ayrıqsha sudlardı dúziwge jol qoyılmaydı. Ózbekstan Respublikasında 
sud islerin júrgiziw ózbek tilinde, qaraqalpaq tilinde yaki tiyisli orındaǵı 
kópshilik xalıq sóylesetuǵın tilde alıp barıladı.
Sudlardıń óz aldına hákimiyat sıpatında belgileniwinen maqset 
Ózbekstan Respublikasında insan huqıqı hám erkinlikleriniń qalıs 
organ sıpatında tek sud arqalı támiyinleniwine erisiw hám sudtı dáslepki 
jazalawshı organnan insan huqıq hám erkinliklerin tolıq qorǵay alatuǵın 
organǵa aylandırıw bolıp esaplanadı.
Sudlar sud qararın orınlaw sıyaqlı ózlerine tiyisli bolmaǵan 
wazıypalardan azat etiledi. 2008-jılı 1-yanvardan mámlekette ólim 
jazası biykar etildi, puqaralardı qamaqqa alıwǵa sankciya beriw huqıqı 
prokuraturadan sudlarǵa ótkerildi. Mámleketimizde jınayıy jazalawdıń 
insanıylıq huqıqıy sisteması dúzildi.
Reformalardıń ekinshi dáwiri Prezident Shavkat Mirziyoevtiń 2017-
jılı 21-fevraldaǵı «Ózbekstan Respublikası Sud sisteması strukturasın 
túp-tiykarınan jetilistiriw hám jumıs nátiyjeliligin arttırıw ilajları 
haqqında»ǵı pármanı tiykarında ámelge asırılmaqta.
Bul párman tiykarında Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı hám 
Joqarǵı Xojalıq sudı biriktirilip, puqaralıq, jınayıy, hákimshilik hám 
ekonomikalıq sudtıń jumıs alıp barıwı salasındaǵı sud hákimiyatınıń 
birden bir joqarı uyımı — Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı shól-
2 — Ózbekstan tariyxı, 11-klass

---

18
kemlestirildi. Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı Áskeriy quramı, 
Ózbekstan Respublikası Áskeriy sudı, okrug hám aymaqlıq áskeriy sudlar 
shtat birlikleri Ózbekstan Respublikası Qurallı Kúshleri quramınan 
Ózbekstan Respublikası Joqarǵı sudı sistemasına ótkizildi.