Ozbek-Tariyx-1-70-(каракалпак). indd

Orta arnawlı, kásip óner bilimlendiriw sistemasınıń shólke
m-
lestiriliwi. 
Ózbekstan Respublikasınıń «Bilimlendiriw haqqında»ǵı 
nızamına muwapıq ulıwma orta bilimlendiriwdiń 9 jıllıq etip bel-
gileniwi menen 9 jıllıq mektepti tamamlaǵan oqıwshılar bilim alıwdı 
orta arnawlı yaki kásip óner kolledjlerinde dawam ettirdi. Bul jańa 
sistemaǵa basqıshpa-basqısh ótildi. Yaǵnıy, Kadrlar tayarlaw milliy 
baǵdarlamasınıń I basqıshı (1997 — 2001) sheńberinde ámelge asırıldı. 
300 ge jaqın jańa túrdegi bilimlendiriw mákemeleri ashıldı. Orta 
arnawlı bilimlendiriw tarawında wálayatlarda biznes mektepleri, ulıwma 
bilimlendiriw mekteplerinde kásip óner kurslarınıń ashılıwı, bazar eko-
nomikası talaplarınan kelip shıqqan halda jańa qánigelikler (fermer, 
salıq hám bajıxana xızmetkeri, audit h.t.b.) kirgizildi. Usıǵan muwapıq, 
elimizde 1997-jıldan házirge shekem 1400 den aslam kásip óner 
kolledji, 200 ge jaqın akademiyalıq licey qurıldı. Olar tarawlar boyınsha 
basshı shólkemler hám joqarı bilimlendiriw mákemelerine biriktiriliwi 
sebepli bul basqıshta oqıw procesi nátiyjeli shólkemlestirilip, kolledj 
pitkeriwshilerin jumıs penen támiyinleniwine qaramastan, bul boyınsha 
unamlı nátiyjege erisilmedi.
2017-jılǵı reformalar
. Bilimlendiriw sistemasında ámelge asırılǵan 
reformalar, 12 jıllıq bilimlendiriwdi jetilistiriw jolındaǵı ilajlar kútilgen 
nátiyjeni bermedi. Jıynalıp qalǵan mashqalalar tarawdı túp-tiykarınan 
reformalawdı, dúnyanıń rawajlanǵan elleri tájiriybesinen paydalanıw 
zárúrligin talap etti. 2017-jılı ulıwma hám orta arnawlı kásip óner 

---

74
bilimlendiriwi sistemasında túpkilikli reformalar jılı boldı. Xalıq 
qabıllawxanaları hám Prezidenttiń virtual qabıllawxanasına túsken usınıs 
hám pikirler, sonday-aq, respublika mektep pitkeriwshileriniń ata-anaları 
arasında ótkizilgen sorawnama nátiyjelerinen kelip shıǵıp, Prezident 
Shavkat Mirziyoev baslaması menen 9+3, yaǵnıy 12 jıllıq májbúriy 
bilimlendiriwden 11 jıllıq bilimlendiriwge ótildi. 
2017-jıldıń ózinde 10-klass oqıwshıları ushın 9 mln. nusqa sabaqlıqlar 
basılıp shıqtı hám 10 mıńǵa jaqın ulıwma bilimlendiriw mektebinde 11 
jıllıq oqıtıw sisteması jolǵa qoyıldı. Bul akademiyalıq licey hám kásip 
óner kolledjlerine qabıllaw procesi menen teń alıp barıladı. Bunda ata-
analar hám oqıwshılardıń qálewleri esapqa alındı. 2016—2017-oqıw 
jılında ulıwma bilimlendiriw mekteplerin tamamlaǵan 466 mıńnan artıq 
oqıwshınıń 288 mıńı 10-klasta oqıwdı dawam ettirdi.
Mektepke shekemgi bilimlendiriw (MShB) sisteması úzliksiz 
bilimlendiriwdiń eń tiykarǵı buwını boladı. MShB, 6—7 jasqa shekem 
shańaraqta, balalar baqshasında hám basqa bilimlendiriw mákemelerinde 
alıp barıladı. Qánigelerdiń ilimiy juwmaqları boyınsha, insan óz ómiri 
dawamında alatuǵın barlıq informaciya hám maǵlıwmattıń 70 % in 
5 jasqa shekemgi dáwirde aladı. Sol sebepli balalardıń salamat hám 
bilimli, jetik kadrlar bolıp erjetiwinde 
baqsha 
tárbiyası 
áhmiyetli 
orın 
tutadı. MShB sistemasın jáne de 
jetilistiriw, materiallıq-texnikalıq baza-
sın bekkemlew, MShB mákemeleri 
tarmaǵın keńeyttiriw, bilimli pedagog 
kadrlar menen támiyinlew maqsetinde 
Prezident Shavkat Mirziyoev 2017-jılı 
30-sentyabrde «Mektepke shekemgi 
bilimlendiriw sistemasın basqarıwdı 
jetilistiriw haqqında»ǵı pármanı tas-
tıyıqlandı. Oǵan muwapıq, Mektepke shekemgi bilimlendiriw ministr-
ligi shólkemlestirildi. Jańa ministrlik sistemasına Qaraqalpaqstan