O'zbek iston respublikasi oliy V a o'rta m a X s u s ta'lim vazirligi

Urg'ochi chayonlar tirik bola tug'adi. Tug'ilgan bolalarini juda
avaylab, yelkasida olib yuradi. Keyinchalik ular o'sib — ulg'aygandan
so'ng onasining yelkasini tark etadi.
Chayonning zahari odamga ham kuchli ta'sir qilib, nerv sistemasining
faoliyatini buzadi; nafas olish og'irlashadi, ko'ngil aynishi, qayt qilish
va tanadan sovuq ter chiqishi kabi hodisalar kuzatiladi.
F a la n g a la r (S o lifu g a e ). 
Ular issiq mamlakatlarda keng tarqalgan.
O'rta Osiyo, Qrim va Kavkazda ko'proq uchraydi. Tanasi ancha yirik
(5 — 7 sm ga yetadi). Bosh —ko'krak bilan qorin qismi o'rtasida 2 ta
erkin bo'g'imi bor. Qorin qismi 10 ta bo'g'imdan iborat. Gavdasi qo'ng'ir
rangda bo'lib, usti o'siq tukchalar bilan qoplangan. Falangalar yirtqich
hasharotlar bilan oziqlanadi, ba'zan kichik kaltakesaklarga ham hujum
qilrshi mumkin. Ularning zahar bezlari bo'lmaydi. Lekin juda yaxshi
rivojlangan va xitindan iborat tishchalarga ega bo'lgan jag'lari
xeliserlarida qolib ketgan oqsil (go'sht) qoldiqlari chirib, o'limtik zaharga
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

aylanishi mumkin. Agar falanga odamlarning terisini jag'lari yordamida
tishlasa, bu zahar qonga o'tib, organizmni zaharlashi mumkin.
9 .4. K o 'p o y o q lila r (M y rio p o d a ) sin fi
K o'poyoqlilar tanasi ch u valch an gsim on bo'lib, yaxlit bosh,
bo'g'imlarga bo'lingan gavdadan iborat. Tana bo'g'imlari soni har xil
bo'ladi. Tuban ko'poyoqlilar gavda bo'g'imlari gom onom bo'ladi.
Kpoyoqlilaming oyoqlari ham bir xil tuzilgan bo'g'imlarga bo'lingan.
Yurish oyoqlarining uchki qismi tim oqqa aylangan. Laboyoqlilaming
birinchi —juft oyoqlari yirik, asosiy bo'g'imi yo'g'on, uchki bo'g'imi