78
qamtıp aladı. En’ baslısı xalıqtın’ tariyxıy ta’jiriybeleri, u’rp-a’detleri, ma’resim
ha’m merekelerdin’ pu’tin bir sistemasın quraydı.
Basqasha etip aytqanda, olar
mentalitettin’ ha’reketlendiriwshi ku’shleri wazıypasın o’teydi. O’zbek xalqının’
etnikalıq jaqtan ko’p tarmaqlı ha’m ko’p tamırlı ekenligi onın’ mentalitetinde barlıq
urıw ha’m ja’miyetlik qatlamlar ushın ulıwma ta’repler, ja’miyet ma’plerin
qorg’awshı pazıylettin’ rawajlanıwın ko’rsetip kelgen. Xalqımız mınezindegi
mehriybanlıq, miymandoslıq, kishipeyillik, a’zzi adamlarg’a ja’rdemlesiw sıyaqlı
insaniylıq pazıyletleri mıne usı ja’miyetlik awızbirshilikti ta’miyinlew, til ha’m
kewil, pikir, a’mel birligin saqlaw mu’ta’jliklerinen tuwılg’an.
Mın’-mın’ jıllar dawamında qa’liplesken milliy
metalitetimiz bizge basqa
xalıqlardan
jasırın
halda
ayırılıp
rawajlanbag’an.
Kerisinshe,
milliy
mentalitetimizge biz benen qon’sı bolıp jasap kelgen basqa xalıqlardın’ belgili bir
ma’niste ta’siri bolg’an. A’sirese, o’zbek milliy mentalitetine parsı ha’m arab
xalıqları u’lken ta’sir ko’rsetken.
O’zbek milliy mentalitetine ta’n ta’replerden ja’ne biri ja’miyet turmısı,
adamlar turmıs ta’rzinin’ ko’birek da’stu’r, u’rp-a’detler arqalı basqarılıwı bolıp
tabıladı.
Batısta shaxs ja’miyetke o’zin tanıtıw, talant ha’m imkaniyatların ko’rsetiwdı
belgili bir maqsetlerge erisiw quralı sıpatında qaraydı. Ja’miyet insannın’
ishki
du’n’yası, ruwxiyatı ha’m jeke turmısına ulıwma aralaspaydı. Shıg’ısta bolsa
pu’tkilley basqasha ko’rinisti ko’remiz. Ha’r bir u’rp-a’det, ma’resim ja’miyet,
ma’ha’lle xalqı qatnasında o’tkeriledi. Ja’miyet insandı ja’miyetlik baqlaw astında
uslap turıw, shaxstın’ ja’miyettegi turaqlı qatnası, onın’ ulıwma a’dep-ikramlıq
normalar ko’lemınde jumıs alıp baratırg’anının’ da’lili sıpatında ko’rsetiledi.
Ja’miyetten ayırılg’an halda is ju’rgiziw insannın’ ja’miyetten uzaqlasıwı sıpatında
bahalanadı.
Shınında da, o’zbek xalqı ja’miyet ma’pleri, ja’miyetshilik pikiri ko’lemınde,
da’stu’r ha’m u’rp-a’detlerge sadıqlıq negizlerinde birlesiwge tayar ha’m sog’an
umtılıwshı xalıq. Da’stu’rlerdin’ o’zi de ja’miyetshilik pikirinin’ turaqlasqan
ko’rinisi bolıp tabıladı. Sonı da aytıp o’tiwi kerek, bu’gingi ku’nde o’zbek
79
qa’diriyatları u’rp-a’det ha’m ma’resimlerinin’ da’stu’riy o’zine ta’n ta’repleri
janlanıp atırg’an bir tariyxıy protsesste mentalitetimizdegi ja’miyetshilikke ta’n
normalı baylanıslılıq pazıyletin saqlag’an halda, onın’ bir qatar individuallasıwı,
bunda juwapkershilik sezimın oyatıw, o’zi ushın o’zi esap bere alıw,
erkin islew,
jeke juwapkershilik sıyaqlı qa’siyetlerdi ja’ne de jetilistiriw za’ru’r.
O’zbekstan g’a’rezsizlikke eriskennen son’, ata-babalarımız ta’repinen ko’p
a’sirler dawamında jaratılg’an ju’da’ u’lken, biybaha ruwxıylıq, ma’deniy
miyrasımızdı, o’tmish tariyxımızdı, ulıwma milliy ruwxıylıq reformalardı a’melge
asırıw tiykarg’ı, yag’nıy ma’mleket siyasatı da’rejesindegi ju’da’ a’hmiyetli
wazıypa sıpatında belgilendi. Sol sebepten de ha’zirgi da’wirde xalqımızdın’ milliy
mentalitetin o’zinde sa’wlelendiriwshi a’yyemgi u’rp-a’detleri, ma’resimlerin
saqlap qalıw ushın to’mendegilerge ayrıqsha dıqqat awdarıw za’ru’r:
a’yyemgi u’rp-a’detler, fol’klor u’lgileri saqlanıp kiyatırg’an regionlar
(Baysın, U’rgit, Shahrisabz sıyaqlılar) da ma’mleket qorg’awına alıw ha’m olarg’a
arnawlı at beriw;
xalıq mentalitetindegi unamlı ta’replerdi saqlap qalıw ha’m
saqlaw
maqsetinde etnologiyalıq qorlar, sho’lkemler du’ziw;
xalqımızdın’ milliy mentalitetine tiyisli en’ a’yyemgi u’rp-a’det ha’m
ma’resimlerdi g’alaba xabar quralları arqalı ken’ en jaydırıw.
Pu’tkil du’n’ya boyınsha u’lken globallasıw protsessleri o’tip atırg’an bir
waqıtta o’zbek milliy mentalitetin en jaydırıw onın’ ulıwma insanıylıq
qadriyatlarg’a qanshelli sa’ykesligin baqlaw imkanın beredi. Bl o’z gezeginde,
xalqımızdın’ a’yyemgi da’stu’rler, burın nan kiyatırg’an u’rp-a’det ha’m de
ma’resimlerge iye bolıwı o’zine ta’n ha’m o’zine ta’n milliy mentalitetke iye xalıq
ekenligin tastıyıqlap turıptı.
Do'stlaringiz bilan baham: 
