O‘zbek filologiyasi fakulteti o‘zbek tilshunosligi kafedrasi o‘zbek dialektologiyasi


) Turli holatda ham q//x undoshlarining almashinishi: toqta, toxta, toqsan, toxsan



Download 5,93 Mb.
bet99/165
Sana12.04.2022
Hajmi5,93 Mb.
#546952
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   165
Bog'liq
Янги укув йили учун мажмуа 2022

3) Turli holatda ham q//x undoshlarining almashinishi: toqta, toxta, toqsan, toxsan.

  • 4) l//n undoshlarining almashinishi: koynek// koylak// kollak// konglek. Toshk. koynak // koylak // koynay.

  • To‘liq progressiv assimilyatsiya: Toshk. Tuzz’ < tuzn’ // tuzn’ng, shsh’ < shn’// shn’ng, tem’rr’ < tem’rn’ // tem’rn’ng; Namang. Qushsh’ < qushn’ //qushn’ng, gapp’ // gapn’ // gapn’ng, t shsh’ < t shn’ // t shn’ng.

  • Bu shevalar guruhi hozirgi zamon davom fe’lini ifodalovchi ikki morfologik belgiga ega:

    A. –vot va uning fonetik variantlari: -vat, -ut; Toshkent va unga yaqin qishloqlar shevasi –vot; Namang. –ut; Uychi –vət;
    B. –yəp shakli Farg‘ona vodiysidagi shahar (Andijon, Marg‘ilon, Qo‘qon) va shu kabi shaharlarga yaqin bo‘lgan qishloq shevalariga xos. Farg‘ona paradigmasiga Samarqand shakli ham yaqinlashadi: -op.
    II. O‘zbek tilining qipchoq lahjasi. Bu lahjaga xos xususiyatlar prof. E.D. Polivanov va prof. G‘ozi Olim tasnifida atroflicha berilgan.
    1. Fonetik xususitlari: a) kontrast juft unlilar [u/Y, o/o, q/i, a/ ] ning mavjudligi va buning natijasida singarmonizmning saqlanishi, tovushlarning o‘zak va affikslarda almashinishi; b) iyt, biyt so‘zlarida diftongning ishlatilishi; v) qisqa-uzun unlilarning farqlanmasligi, undosh tovushlarning tushib qolishi hisobiga bo‘ladigan ikkinchi darajali uzunlikning mavjudligi: sY:bat (suhbat); g) so‘z boshida y ning dj ga o‘tishi: djolv]: tag‘>tav; e) [g>y, g‘>y]: tegdi>tiydi, yig‘in>djqyqn; j) unlilar orasida p,k,q ning jaranglilashishi: qap>qabq, ek>egip, chiq>chqg‘qp; z) so‘z boshida h undoshining ortishi: ayvan>hayvan; i) so‘z ohirida k,q ning tushib qolishi: kichik>kichi.
    2. Morfologik xususiyatlari: a) qaratqich va tushum kelishiklari affiksida n, d, t tovushlarining almashishi: -ni’ng//-ning, -di’ng//-ding, -ti’ng//-ting, -ni’//-ni, -di’//-di, -ti’//-ti; b) shaxs olmoshlarining jo‘nalish kelishigi shakli mag‘an, sag‘an, ug‘an; v) hozirgi zamon davom fe’lining –djtqr bilan yasalishi: baradjatqr; g) hozirgi-kelasi zamon sifatdoshi –tqg‘an bilan yasalishi: kelatqg‘an.

    Download 5,93 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
  • 1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   165




    Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
    ma'muriyatiga murojaat qiling

    kiriting | ro'yxatdan o'tish
        Bosh sahifa
    юртда тантана
    Боғда битган
    Бугун юртда
    Эшитганлар жилманглар
    Эшитмадим деманглар
    битган бодомлар
    Yangiariq tumani
    qitish marakazi
    Raqamli texnologiyalar
    ilishida muhokamadan
    tasdiqqa tavsiya
    tavsiya etilgan
    iqtisodiyot kafedrasi
    steiermarkischen landesregierung
    asarlaringizni yuboring
    o'zingizning asarlaringizni
    Iltimos faqat
    faqat o'zingizning
    steierm rkischen
    landesregierung fachabteilung
    rkischen landesregierung
    hamshira loyihasi
    loyihasi mavsum
    faolyatining oqibatlari
    asosiy adabiyotlar
    fakulteti ahborot
    ahborot havfsizligi
    havfsizligi kafedrasi
    fanidan bo’yicha
    fakulteti iqtisodiyot
    boshqaruv fakulteti
    chiqarishda boshqaruv
    ishlab chiqarishda
    iqtisodiyot fakultet
    multiservis tarmoqlari
    fanidan asosiy
    Uzbek fanidan
    mavzulari potok
    asosidagi multiservis
    'aliyyil a'ziym
    billahil 'aliyyil
    illaa billahil
    quvvata illaa
    falah' deganida
    Kompyuter savodxonligi
    bo’yicha mustaqil
    'alal falah'
    Hayya 'alal
    'alas soloh
    Hayya 'alas
    mavsum boyicha


    yuklab olish