O’zb е kiston r е spublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshk

FARQLASH: 
a) jismlarning issiq o`tkazuvchanligi: temir va yung. 
XaRORAT S
Е
ZGILARI: 
a) tashki ko`zg`atuvchilar, b) organizm ichida: 
qo`rkish - qon tomiri torayadi, uyalish - qon tomiri kengayadi. 
Muskul-harakat sezgilari motor sezgilari, goho kinestetik sezgilar deb 
nomlanib, ularga og`irlikni, qarshilikni, organlar xarakatini bilish sezgilari kiradi. 
Ularning organlari - gavda muskullari, paylar, bo`g`imlardan iboratdir. 
 
72

---

Organlarning tarkibida sezuvchi nervlarning chekka tarmoqlari mavjud bo`lib, 
ularning ta’sirida harakat va statik sezgilar vujudga keladi. 
Muskul-harakat sezgilarining fizik sababi muskullarga ta’sir etuvchi 
narsalarning mexanik tayziqi va gavda harakatlaridir. 
Statik sezgilar gavdaniig fazodagi holatini sezish va muvozanat saqlash 
sezgilar deb ataladi. 
Gavdaning fazodagi xolatini bilish va muvozanat saqlash sezgisi uchun ichki 
qulokdagi vestibulyar apparat retseptor vazifasini bajaradi. Vestibulyar apparat 
quloq daxlizi va yarim doira kanalnardan tashkil topgan bo`ladi, sezuvchi nerv 
tarmoqlari esa gavdaning fazodagi harakatini va holatini boshqaradi. Gavda 
muvozanatini saqlashda otolitlar alohida ahamiyat kasb etib, ular endolimfada 
suzib yuradigan mayda ohaktosh kristallaridan tashkil topgandir. 
Odatda organizm avtomatik ravishda refleks yo`li bilan muvozanat saqlaydi. 
Organik sezgilarning retseptorlari ichki organlarda qizilo`ngach, me’da, 
ichak, qon tomirlari, o`pka va shu kabilarda   joylashgan bo`ladi. 
Ichki organlardagi jarayonlar organik sezgilar retseptorlarining 
qo`zg`atuvchilaridir. Ular quyidagilardan iboratdir: 
a) og`riq sezgilari; 
b) xush tuyg`ular; 
v) noxush tuyg`ular. 
 
Mavzu yuzasidan savollar 
1.Sezgi haqida tushuncha. 
2.Sezgilarning resseptorlik va reflektorlik nazariyalari. 
3.Sezgi jarayoni qonuniyatlari. 
4.Sezgilarning nerofiziologik asoslari. 
 
Tayanch iboralar 
Ekstroretseptiv, interoretseptiv, propriretseptiv, statik, organik, periferik, 
afferent, efferent 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
73

---