Oydin Hojiyeva she’riyati badiiyati Mundarija: Muqaddima

Ikkinchi bob
Oydin Hojiyeva she’riyatida mavzu va g‘oya
II.1. II.1. Shoira she’riyatida muhabbat va ayollar mavzusi.
Gravitatsiya olamning uyg‘unligi va harakatini tartibga solgani kabi, inson sevgisi ham insoniy munosabatlarning abadiyligi va xavfsizligini ta’minlaydi. She’r bizga o‘sha munosabatlarning asl mohiyati va qadrini tushuntirib beradi. Adabiyot inson muhabbatining eng buyuk va ishonchli targ‘ibotchisi bo‘lishi bilan birga, o‘zining falsafiy-poetik asoslarini alohida sxema va qoliplar shaklida tayyorlab, kelajakka yetkaza oladi. “Sevgi mavzusi orqali shoir o‘zining badiiy salohiyatini namoyish etadi.U barcha insonlar qalbiga yaqin va tanish bo‘lgan, ularning qalb torlariga hamohang tuyg‘ularni ifodalaydi.”²⁰
Muhabbat bu uchrashuvmi xiyobonlarda?
Xayol surib, oshiqona entikishlarmi?
Yo Laylidek o‘rtanmoqmi otashin darddan?
Yoki ishqiy xatlar bitib, yosh to‘kishlarmi?
Oydin Hojiyeva lirikasida ishq madhiyasi muhim o‘rin tutadi. Bu lirikaning badiiy qudrati shundaki, unda inson qalbidagi tuyg‘u va kechinmalar, inson go‘zalligi yuksak mahorat bilan tasvirlangan. Shoira she’rlarida qalb tubida yashaydigan, dil torlarini jonlantiradigan teran lirika, tuyg‘u va hayajon bor. Shoiraning ham g‘oya, ham mazmun, ham shakl jihatdan juda boy she’rlarida insoniy ishq timsoli alohida o‘rin tutadi. Biroq uning asarlaridagi muhabbat intim, individual tuyg‘ular ifodasi emas, balki chuqur ijtimoiy xususiyatga ega. Bunday she’rlarda zohiriy dabdaba, shov-shuvli ritorika, keraksiz, quruq gap-so‘zlar yo‘q.She’riyat o‘quvchini nafaqat buyuk ishlarga, ezgu ishlar uchun kurashga chorlaydi, balki uning qalbiga yuksak estetik zavq, pokiza va yuksak tuyg‘ularni singdiradi. Bu borada shoiraning biz shartli ravishda ishq lirikasiga nisbat bergan she’rlari tahsinga sazovor.
Mendan - vafo, sendan muruvvat,
Mendan - qo‘shiq, sendan - hamiyat.
Shunda bizga qo‘ldosh muhabbat.
Shunda bizni tark etmas niyat!
She’r boshida tinish belgilar ustunlik qiladi, deyarli har bir so‘zdan keyin chiziqcha qo‘yiladi. Bu faqat qahramonning his-tuyg‘ularini ta’kidlaydi. Uning nutqi chalkash, qahramon doimo pauza qiladi. Lekin she’r oxirida nuqtalar undov belgisi bilan almashtirilgan. Uning she’rlaridagi sevgi sukunatda kechayotganga o‘xshaydi: hech narsa tushuntirilmaydi, hech narsa talqin etilmaydi, so‘zlar shunchalik kamki, ularning har biri katta psixologik yukni ko‘taradi.Boshqa hech bir she'rda Oydin Hojiyevadagidek jozibali, imo-ishoralarga boy, tinish belgilari beradigan kayfiyat bunchalik nozik bo‘lmagan:
Mendan - araz, sendan - kechirim,
Ma’yus tortsam - taskinim sendan.
Borlig‘ingcha mening taqdirim,
Yer-u ko‘kda maskanim - sendan!
Shoira “araz – kechirim”, “ma'yuslik – taskin”, “men – sen” antonimlarini qo‘llagan holda ikki obrazning qarama-qarshiligini ta’kidlaydi. Buni lirik qahramon ham tushunadi. Sevgining oxiri - hayotning oxiri, deb o‘ylaydi qahramon. Bu uning ishini yanada qiyinlashtiradi. Oydin Hojiyevaning sevgi lirikasi qanchalik avtobiografik bo‘lmasin, umuman muhabbat haqida fikr yuritish uning go‘zalligi va ulug‘vorligini anglash uchun keng imkoniyat yaratadi. Shoiraning ishq-muhabbatga munosabati insoniylikning eng oliy ko‘rinishlariga, o‘zini-o‘zi ifodalashga bo‘lgan munosabatdir. Shoira olamning eng go‘zal manzaralarini, qalbining eng sog‘lom, jo‘shqin, eng insoniy “maskan”ini muhabbatda ko‘radi.
Bu issiq og‘ushda topib halovat,
Muhabbat shavqidan yayraydi hayot.
Qara sovuq miltiq ko‘ksingda, xayhot,
Yor bo‘lolmadim deb chekadi faryod.
She’r markazida ikkita motiv bor: lirik qahramon obrazi va baxtsiz ishq obrazi. Bu satrlarni o‘qirkansiz, otilgan miltiqning ovozi eshitiladi. U qahramonning his-tuyg'ularini yaxshiroq tushunishga yordam beradigan kontrast va qarama-qarshilik usullariga asoslangan. Sog‘inchdan qutulib, oshiq bo‘lgan oshiqning yana ayriliq lahzalariga yuz tutishi ishq azoblari bilan birga fidoyilik missiyasini ham ado etish zarurligini yana bir bor tasdiqladi. Bu yerda gap shundaki, visol lahzasidan keyin oshiq yana ajrashadi. Qalbdagi muhabbat tuyg‘usi va ayriliq hissining bir vaqtda paydo bo‘lishi insonni abadiy qo‘rquv va iztirobda saqlaydi. Bu abadiy ayrilishning mavjudligi abadiy istakning, abadiy sevgining belgisi va mazmuni bo‘lishi kerak edi. Oydin Hojiyeva klassik, yangi va zamonaviy davrlarning ishqiy romantikasini, shuningdek, zamonaviy ishq taraqqiyotini o‘zlashtirib va bu adabiy tizimni insonni qaytadan o‘rganish, odamlar e’tiborini tortish uchun faollashtirib o‘zgacha badiiy uslub yaratdi
Shoir bo‘lging kelar o‘n sakkiz yoshda,
Unda hamma narsa qofiyadoshdir.
Tilingga kelmaydi sevgidan boshqa,
Qalbingda quyoshdir, ko‘kda quyoshdir.
Muhabbat insonni o‘z-o‘zini va o‘zgalarni kashf etishga olib keladi, u oddiy “oh-vohlar”dan emas, qalb va irodaning o‘zida kamol topuvchi buyuk mehnatdan tug‘iladi, surur va lazzatlargagina emas, buyuk mehnatlarga, bunyodkorliklarga chorlaydi. She’rda inson qalbining eng nozik tuyg‘ulari, o‘ylari ehtiros va san’at bilan tarannum etilgan, shoira qalbining hayot go‘zalliklarini asrashga, bilishga da’vat etuvchi ovozi yangraydi. Oydin Hojiyeva nazdida muhabbat – inson go‘zalligi va komilligiga sig‘inish, hayotga muhabbat, odamiylik, do‘stlik, sadoqat va vafo demakdir. Shoira lirikasida hayotning ijodiy kuchi, go‘zalligi,insonning komilligi yuksak badiiy tilda tarannum etilgan. Hayotga muhabbat Oydin Hojiyevaning ilhom manbayidir. Shoira lirikasida muhabbat yuksak tuyg‘ularga asoslangan hayotdir. Bu sevgi ichki dunyosi boy insonning sevgisidir. Ijodkor hayotning mazmuni va maqsadini muhabbatda ko‘radi.
Bahor ko‘z o‘nggingda so‘zana boshlar,
Rang ocha boradi, gul, yaproq, kurtak.
Ko‘nglingda daryolar to‘lg‘ana boshlar,
So‘zlar tiziladi misoli durdak.
Ishq hukmron qalblar yomg‘irdan keyin ochilgan musaffo va beg‘ubor bahor osmonini eslatadi, unda faqat tiniqlik, rang-barang shafaq ko‘rinadi. Ishq go‘yoki inson qalbini filtrlaydi, uni o‘tmish va zararli narsalardan tozalaydi. U insonni go‘zallashtiradi, mehribon va oliyjanob bo‘lishga chorlaydi. Oydin Hojiyevaning lirik qahramoni o‘zidan real dunyo tashvish va muammolari ichida yashayotgan, lekin hayot romantikasini hech qachon unutmaydigan personaj sifatida e’tiborni tortadi.
Ishqni gul atarlar xushbo‘y va xushrang,
Gul ko‘zni quvnatar, mast etar yana.
Guldan chinorlikni kutmoqlik, yalang,
Shakarga tuz solmoq kabi bachkana.
Shoira yaratgan ishq manzarasi keng qamrovli va boy bo‘lib, mehribon qalb hassoslik bilan ergashadigan hayot belgilari sifatida talqin etiladi. She’rdagi ishq o‘ziga va o‘zgargan yuksak mavqeyiga qarshi isyonkor ruhda. She’rlardagi zaif nuqta ham shu nuqta bilan bog‘liq. Ko‘proq his-tuyg‘ularning yechimi muallifga kerak bo‘lganda his-tuyg‘ularini ifoda eta oladigan estetik darajaga ega bo‘lishiga to‘sqinlik qiladi. Bu g‘oyani ayollar erkinligiga da’vat etuvchi she’rlarning aksariyatiga xos xususiyat deb hisoblash mumkin. Fikrlar publitsistik ohangda berilgani sari she’rning estetik jozibasi yo‘qoladi, she’riy yaxlitlik sezilmaydi. Ular tashvishga shunchalik berilib ketganki, murojaat shakllari o‘z ahamiyatini yo‘qotadi va ijtimoiy pafosdan tashqariga chiqa olmaydi.
Sendan hech judolik tushmasin boshga;
Muhabbat xazoni ro‘y bermasin hech.
Mavjudlik boshqa-yu, yashamoq boshqa,
Yashash - bu ishq bo‘lib tug‘yon urgan kuch!
“Qalblarda muhabbat bo‘lmasa, yashash sevishdan ortiq bo‘lib qoladi.Olovli yurak egalari uchun esa sevish yashashdan tansiqroqdir. Bundaylarning ishqdan olovlangan qalblari ''chirsillab yonib'' ketishga qodir”²¹. Oydin Hojiyeva she’rlaridagi ma’no xilma-xilligi bilan turli xillikdan qochishga urinishlar o‘rtasidagi bog‘liqlik yosh muallifning muvaffaqiyati, deb baholanishi kerak. Sevgi hayotini ma’yus, mo‘rt tuyg‘u bilan ifodalagan bu misralarda intonatsiyaning monotonligini uchratmaymiz. Shoiraning ishq olami turli tuyg‘u va ovozlar bilan ifodalangan hissiy ohanglarga boy bo‘lib, lirik uyg‘unlik shoir fikrlarining nozik ta’sirini yakunlovchi asosiy omilga aylanadi. O‘zi yaratgan she’riy qarama-qarshilik bilan shoir tuyg‘ularini kuchaytirib, obrazli fikr ifoda tuslarini oshirishga yo‘l ochadi.
Bir tashvishdan nido ikkimiz,
Bir quvonchdan sado ikkimiz,
Iqbol va’da qilgusi faqat,
O‘tli muhabbat, o‘tli muhabbat.
Navbahorda tutash yo‘limiz,
Chorlar meni sen suygan chaman.
Umidlarim betin, qo‘nimsiz,
Xayol ichraman, xayol ichraman.
Ushbu she’rda yuqoridagi qish fasli o‘rnini bahor egallaydi. Lirik qahramonning ruhiyatida tushunarsiz holat sodir bo‘lmoqda. Unga iqbol va’da qilgan, quvonchida ham, tashvishida ham u bilan birga bo‘lgan muhabbat yo‘llari bahor faslida tutashadi. Lirik qahramon xayol o‘ylariga cho‘mib suygan chamani tomon intiladi. Keyingi misralarda lirik qahramon biroz hadiksiraydi. Unga nasib etilgan baxtning buyukligiga shubha uyg‘onadi. Ishqing qadar baxting ham kuyga to‘liqmi deya o‘yga toladi. Ushbu she’r asl inson sezimlariga, uning shuuriga ta’sir qiluvchi kuchga o‘xshaydi go‘yo.

Agar so‘nar bo‘lsa ishq yoqqan olov

Tashvish shamolidan, ko‘zim yoshidan,
Zarracha o’kinmam, rostin beayov
So‘ylang, iqror bo‘ling avval boshidan.
Lirik qahramonning ochiq va quvnoq ruhi katta quvonch va qayg‘ularga dosh bera oladi. Afsuski, shodlik kam, qayg‘u o‘nlab taqdirlarga yetardi. Ammo oshiq qalb o‘ziga tushgan hamma narsani ko‘tarib, g‘urur bilan yuradi. Va faqat muhabbatgina uning qalbining chidab bo‘lmasdek tuyulgan tubsizliklarini ochib beradi. She’rni syujet emas, ko‘proq hisssiyot ifodasi zamiriga qurish Oydin Hojiyevaga xos, lekin uning qisqa, ingichka obrazlari ajib bir uyg‘unlik asosiga quriladi va she’rga miniatyur ixchamlik, ayni paytda yorqin o‘ktamlik baxsh etadi. Uning she’rlaridagi ravonlik va dilbarlik so‘z o‘ynoqiligi emas, fikriy chuqurlik va hissiy takomilga bo‘ysunadi.
Men yerdan, osmondan izladim xabar,
Bahrdan izladim ishq degan gavhar.
Benogoh topdim-u tushdim hayratga:
Aylandi u quvonch, qayg‘uga, dardga,
Visolga, qo‘shiqqa, yuz mashaqqatga,
Mangu hayratga...
Oydin Hojiyeva – nozikta’b, nozikxayol shoira. Uning ishq-muhabbatga munosabati uni ma’naviy topinish, estetik qadriyat va go‘zallik darajasida anglash niyati bilan bog‘liq. Qizig‘i shundaki, muallif an’anaviy shakl, obraz, ibora va intonatsiyalarni yo‘q qilib, ularni qaytadan jamlagan she’riyat makonida ishq lahzalari tubdan o‘zgarib “mangu hayrat” maqomiga ko‘tariladi.
Ey muhabbat, qovushtirgil sen mushtoq jonni,
Chaqmoq chaqib u qayg‘udan quvonch yaratsin.
Quyosh kabi qamrab olsin jumla-jahonni,
Suv bosganday shubxalarning qasrin nuratsin.
Butun she’r davomida intonatsiya va poetika shunday tuzilganki, ular doimo kuzatilib turuvchi va doim barqaror holatda bo‘lgan obraz (chaqmoq tasviri, balki birdaniga tutib, chalg‘ituvchi tasvir) o‘rnini bosuvchi formula doirasida harakatlanadi. She’rda sog‘inch va qayg‘u motivlarining monotonligi, sentimental notalar, keraksiz pafos sezilmaydi. “…ilohiy muhabbat, hayotni idealdagiday tasvirlashi emas, turmushni, tuzumni butun rang-barangligi, qora va oq bo‘yoqlari bilan aslidagiday, insonni faqat yuksaklikda ulug‘vor qilib emas, barcha tubaliklari bilan ko‘rsatish ehtiyojini sezga edi.” ²² Oydin Hojiyeva o‘zi qiyoslagan obrazlar fonida ilohiy tuyg‘u bo‘lmish ishq haqida ikki xil fikr bildira olgan: quyosh va chaqmoq, shu tariqa o‘ziga xos badiiy lavha yaratgan. Demak, she’rda tasvirlangan lirik qahramonlardan biri yuksak axloqiy fazilatlarga ega oshiqdir. Shoir sevgiga murojaat qilgan bu qahramon tili bilan tuyg‘ularning o‘ziga xos metaforik kontrastini yarata oldi. Shu tariqa shoir sevgi munosabatlarida ma’naviy fazilatlar zarurligiga e’tibor qaratmoqchi bo‘lgan. Oydin Hojiyevaning sevgi lirikasini falsafiy lirikadan ajratish qiyin, ular ko‘pincha bir-birining davomi sifatida “harakat qiladi”, buzilmas birlik hosil qiladi.
Oydin Hojiyevaning sevgi lirikasi cheksiz rang-barang va psixologik jihatdan tubsizdir, umuman olganda, uning muhabbat haqidagi she’rlari ko‘proq psixologik yetuklikka, tajribaga aaoslangan. Ularda inson tuyg‘ulari tabiat bilan uyg‘un holda berilgan, ularning badiiy tafsilotlari, she’riy yakunlari individual intonatsiya belgisi sifatida talqin etilishi mumkin. Shoiraning ishqqa bag‘ishlangan she’rlari axloqiy ohanglari bilan ajralib turadi. U muhabbatni nafaqat insoniy tuyg‘ularning eng yuksak cho‘qqisi sifatida ko‘rsatgan, balki bu munosabatlarning ma’naviy poklik, komillik, axloqiy yaxlitlik bilan bog‘liqligini ham ta’kidlagan. Ya’ni, Oydin Hojiyevaning suyukli qahramoni ham boy ma’naviy-axloqiy fazilatlar sohibidir.
O‘zbek adabiyotida har qanday ijodkor borki, ularning barchasi ayol haqida yozadi, ayol haqida so‘z yuritadi. Sohir so‘z ijodkori, nafis ijod namunalarini yaratuvchi shoira bu Oydin Hojiyevadir. Uning ijodiga ko‘z yugurtirar ekanmiz, har qanday mavzuda yaratilgan she’rlar, go‘zal abyotlarni ko‘rishimiz mumkin. Oydin Hojiyeva zamonaviy o‘zbek she’riyatiga o‘ziga xos poetik ruh va ohang bergan, she’rlarida ayol qalbining ichki kechinmalarini, so‘zga yengil yondashishni ta’sirchanlik bilan yetkazgan shoiradir. Muqaddas kitoblarda yozilishicha: “Ayol zoti bolaligida otasining, voyaga yetgandan keyin erining, eri oʻlsa oʻgʻillarining, agar oʻgʻillari boʻlmasa, erining yaqin qarindoshlarining, agar ota tomondan ham qarindosh boʻlmasa, otasining qarindoshlarining, agar ota tomondan ham qarindosh boʻlmasa, poshsholikning qaramogʻida boʻlishi lozim” , deyilgan ekan. Shundan anglashiladiki, ayol shu qadar nozik hilqatki, u musichaday beozordir. U jismoniy jihatdan emas balki ruhiy jihatdan qaram insondir. U har doim mehrga va e’tiborga muhtojdir. Ayol yashash mohiyatini to‘la anglagan, hayot qiyinchiliklariga, tashvishlariga ko‘ngan, goho shod bo‘ladigan, goho g‘am chekadigan insondir. U bir so‘z bilan aytganda, ona, kelinchak, ishbilarmon hisoblanadi. Oydin Hojiyeva haqida gapirganda quydagi misralar beixtiyor esimizga keladi:
Sen ayolga shohi ko‘ylak olib berma
Gulimsan, degil.
Afsonaviy qasr qurma,
Dilimsan degil.
Sen shundayki: oltin beshik,
Elimsan degil.
Uning she’riyati o‘zining ichki dunyosiga, kechinma va istaklariga nozik ayol ruhi orqali sezgirligi bilan ajralib turadi. Ayol shunday nozik qalb egasiki, u hatto musichaga ham ozor bermaydi. Ayol haqida yaratilgan mana shunday nafis abyotlarda ayolni e’zozlash, uni qadrlash va ko‘kka ko‘tarish ilgari surilgan. Hayot sinovlarida qoqilgan, turtingan ayolgan qimmatbaho ko‘ylaklar-u tilla taqinchoqlar olib bermagin ”gulimsan” deb erkala, afsonaviy qasrlar, uylar qurib berma ”dilimsan”, ”ko‘nglimsan” deb erkala, yakka-yolg‘iz tanlab yurgan yo‘limsan deb aytgin deyilgan. Quyidagi tashbehlar vositasida ayolning naqadar buyuk zot ekanligiga yana bir bor guvoh bo‘lamiz: “ayol”siz hayot suvsiz daryo, giyohsiz cho‘l, yulduzsiz osmon, havosiz hayot. Lirik qahramon bu dil izhorlarini ayolga tili bilan emas faqat qalbi aygan lirik qahramonga shoira murojaat qiladi. Qachonki shu dil izhorlari tilda aytilsa ayol sen uchun mo‘jizaga aylanadi.
Qog‘ozga ne hojat, bu zavqni yurak,
Mehr qatlariga yozgil birma-bir.
Shabada elitib mizg‘ir u andak,
Ayolning olami o‘ng mingta she’r.
Bugun ko‘pgina gazeta va jurnallarda ayol haqida, uning yutuqlari va ishbilarmonligi haqida ko‘plab maqtovlar va she’r, alqovlar berilmoqda. Bulardan biri “Saodat” jurnalidir. “Bugungi ”Saodat” jurnali ko‘z o‘ngimizda yasharib bormoqda – qiyinchilik yillarida u ikki oylik jurnalga aylanib qolgan edi – hozir u asta-sekin avvalgi maqomga erishmoqda. Jurnal muqovasi rangli va joizbador bo‘lib qoldi, qog‘ozi ham nisbatan yaxshi. Eng muhimi – jurnaldagi fotasuratlar, harholda, mushtariyni o‘ziga jalb qila oladi. Lekin eng muhimi – jurnalda e’lon qilinadigan lavhalar, maqolalar, ocherklar, esselarning saviyasi. Xo‘sh, ular asosiy masalalar, muammolarni yoritib berayaptimi? Menimcha, bu savolga ijobiy javob berish kerak.”
Haqiqatdan ham, bu ta’rif-u tavsiflar to‘g‘ri. Yuqoridagi shoira qalamiga mansub she’rda ham haqiqiy o‘zbek ayolining asl qiyofasi turli sifatlashlar orqali tasvirlangan. Ushbu she’rda yangi chaqaloq tuqqan bir qishloq ayolining holati tasvirlangan. Shoiraning oqqush patlariday stoli ustida sochilib yotgan qog‘ozlarni ko‘rib ilhomi qaynaydi. Hrom etikda tosh yo‘lda dala shiyponga qarab ketayotan ayol qo‘lida yangi tug‘ilgan chaqaloqi. Och qolgan go‘dakday u tinmay “mama” tamshanadi. Ayni paxta yig‘im-terim payti, issiqda terlab-pishgan ona tinmay paxta teradi. Tush payti kelgach shiyponga qarab ona bola emizish uchun yo‘l oladi. Bola tinmay onani emadi.
O‘zbekiston Qahramoni Ozod Sharafiddinov quyidagi fikrlarni ilgari suradi: “Ayol kishining qalbi, uning quvonchlari va hasratlari to‘g‘risida kuylaganda ham, jonajon xalqining bir shaydo qizi bo‘lib oh urganida ham Oydinxon o‘z nigohi va o‘z ovozini saqlab qolishga harakat qiladi. Shu jihatdan uning yurtimiz mustaqilllikka qadam qo‘yish arafasida yozilgan bir turkum she’rlari diqqatga sazovordir. “ Ushbu fikrlarning isbotini quyidagi baytlarda ko‘rishimiz mumkin:
Sunbula suviday tiniq bir ayol,
Dunyoni asraydi balo-qazodan.
Yurtning ro‘zg‘orida sen baraka, bol,
Qaldirg‘och niyatli, umri ozodam.
Ayol – ona yurtning qizi, ayol – xalqning milliy-axloqiy fazilatlari tashuvchisi, ayol – ona, opa, singil, hamroh, suyukli yor. Oydin Hojiyeva esa ayolni “sunbula suvi” qiyoslaydi.
Oydin Hojiyeva she’rlari poetik tizimining yana bir o‘ziga xos jihati uning so‘zlarning to‘g‘ridan to‘g‘ri va ko‘chma ma’nolarini moslashuvchan ishlatishi, tilda o‘ziga xos ma’no va rivojlanish o‘rniga ega bo‘lgan alohida so‘zlarga kutilmaganda turlicha ma’no va talqinlar berishidir. She’rda qo‘llangan so‘z va iboralar, kutilgan va kutilmagan, xayoliy va hayotiy ma’nolarini uyg‘unlashtirib, poetik sintaksisda kutilmagan burilishlar hosil qiladi. Bu nafaqat badiiy tafakkurning axborot yukini kuchaytiradi, balki she’riyat tilining dunyoqarashini kengaytiradi.
Ro‘zg‘or g‘or deydilar. Shu tubsiz g‘orda
Ravshan bir chiroqday yurasan bekam,
Shu g‘orni butlagil deb biru borda,
Joningni qirq bitta yaratmish Egam.
“Mustaqil Vatanni baxt nuri chaysin” deb nomlangan ushbu she’rda har tomonlama mukammal bo‘lgan ayol tasviri berilgan. Stiv Marobali ta’biri bilan aytganda : “Ayol samimiyligi kamdan-kam uchraydigan, ammo hech bir go‘zallik bilan tenglashtirib bo‘lmaydigan holat. Ayolning soxta fe’l-atvordan holi bo‘lishi undagi har qanday kam-ko‘stni yopib ketadi. Men mana shunday sodda, samimiy ayollarda chinakam go‘zallikning guvohi bo‘laman.” Ushbu she’rda huddi mana shunday ayol tasviri haqida so‘z boradi. Oyog‘ida tilla kavushcha bo`lmay tirza etik kiygan dehqon o‘zbek ayolining daladagi holati tasvirlangan. Boshingdan ter oqquncha erkaklar qochgan chopiq ishidan qochmay ketmon qilasan, har xil shonalagan go‘za boshiga polaponlaringni unutib shaylanasan deydi shoira. She’rdagi eng ahamiyatli baytlar shuki, kuni bilan charchab, barcha ishga ulgurgan ayol kechasi beshik boshiga kelib bolasiga sho‘x “alla” aytadi. Mustaqil Vatanni madh qilib aytgan allalaringda ulg‘aygan go‘daklaring voyaga yetsin, o‘g‘ling elga ega, qizing malika bo‘lsin deydi shoira.
Ayol shamolidan zamin junjikar,
Erina-erina ko‘kka kun chiqar.
Muzday etiklarin shoshqinib kiyib,
Mudroq dalalarga nozanin chiqar.
Ushbu she’rda ayol tasviri bilan tabiat tasviri uyqashib ketgandek go‘yo. Shoira avval tabiat tasvirga murojaat qilib, kun chiqish tasvirini ustuvor o‘ringa olib chiqadi. “Lolaxonga” bag‘ishlangan bu she’rda muzday etiklarin shoshqinib kiygan qiz tasvirlanadi. Surmasiz ham, sirg‘asiz ham soy yoqalab o‘tsa muzlagan anhor erib ketadigan bu qiz g‘oyatda go‘zal va nozik. Nozikligidan uni shoira “jiyda”ga o‘xshatadi. “Jiyda” tasvirini biz uch xil ma’noda tushunishimiz mumkin:
1. Jiydadek nozik, hushbichim qiz.
2. Jiydadek shirin.
3. Tog‘ qizi.
Tog‘dagi yalpiz qizning etaklariga yosh go‘daklarday suyklsa, shamol esa beixtiyor oshiq yigitday sochining o‘rmaklariga lab bosadi. Bu oyparcha qiz dalasini, yerini, boringki qishlog‘ini shu daraja sevadiki, o‘zini senlasa ham yerini sizlaydi. 1997-yil ayni ko‘klam paytida yaratilgan bu she’rda yngrash ruhi ustuvor. Tabiat madhi ayol tasvirini yuqori bo‘ginga olib chiqqani aniq. G‘oyaviy-badiiy jihatdan yuksak did, badiiy nafislik bilan yaratilgan, misralar o‘zaro bir-birini talab qiladigan mana bu she’rda o‘zbek ayolining haqiqiy qiyofasi hech bo‘yoqlarsiz chizilgan desak adashmagan bo‘lamiz.
Tanholikda o‘tding beshavqat,
Dunyo bo‘lib tirildim qayta.
Chashma kabi tingan muhabbat
Sharqiradi men yozgan baytda!
Ushbu she’rda ayolning yolg‘izlikda zirqirab og‘riyotgani, muhabbatga intiluvchi qalbining iztiroblari aks etgan. Shoira yaratgan ayol obrazi qanchalik yolg‘iz bo‘lsa, u kelajakka shunchalik umid va ishonch bilan qaraydi. Muhabbatdan umidini uzmaydigan lirik qahramon bir kun kelib sevib qolaman, deb o‘ylaydi, hech qachon umidini yo‘qotmaydi.
Kun botar tovuqlar chiqar qo‘ndoqqa,
Oqshom pari qizday silkitar ro‘mol.
Bir etak bolasin jamlab quchoqda,
Qozonga o‘t yoqar tabarruk ayol.
Oydin Hojiyeva she’riyati bamisoli ayollar qismatiga, jamiyat hayotini yoritishga qaratilgandek go‘yo. Ushbu she’r ayol xarakterining mohiyatiga asoslangan fidoyilik hikoyasiga o‘xshaydi. Shoira ayolning jamiyat va oiladagi mashaqqatli turmush tarzini o’zining nasriy asarlarida ulkan matonat bilan tarannum eta oldi.