"Ovqatlanishfiziologiyasiasoslari" fanibo‘yichao‘qitishtexnologiyalariloyixalashtirilgan

Ochiqishvatuyishningfiziologikasoslari
Odamningvaqti-vaqtibilanqorniochadivaovqategisikeladi. Ochiqishmarkaziynervtiziminingturlisohalaridajoylashganvaovqatlanishmarkazinominiolganneyronlaryig‘indisiningqo‘zgalishigabog‘liq. Bumarkazbirinchidanhazma’zolarininguyg‘unishlashinita’minlasa, ikkinchidan, ovqatizlashvauniiste’molqilishgabog‘liqbo‘lganxatti-harakatlardaishtiroqetadi.
Ovqatlanishmarkazineyronlariorasidagipotalamusninglateralvaventromedialyadrolaridagineyronlaretakchirolo‘ynaydi. Lateralyadroningshikastlanishiovqatdanvozkechishga (afagiyaga) olibkeladi. Unita’sirlashesaochopatlikkasababbo‘ladi. SHusababli, gipotalamusninglateralyadrolariochiqishmarkazideyiladi.
Ochiqishvato‘yinishhissishakllanishidamarkaziynervtiziminingboshqaqismlarihamishtiroqetishiniunutmaslikkerak.
Ovqatlanishmarkazininggipotalamikneyronlariionlarioziqmoddalarmiqdorio‘zgargandavaturliperifenikretseptorlardankeladiganafferentimpulslarta’siridaqo‘zgaladi.
To‘khayvonningqoniochhayvongaqo‘yilganda, ochhayvonguyotuygandekbo‘lib, ovqattalabkilmaydi. Ammatukqontarkibidagikaysimoddabunatijadaolibkelishima’lum.
Ochiqishqondaglyukozayokiaminokislotalar, yokiyogvayogkislotalarmiqdorikamayishigabog‘liq, deganglyukostatik, aminoatsidostatikvalipostatiknazariyalarbor. Ammoularningbirortasihamodamningnimasababdanochiqishinito‘latushuntiribberaolmaydi.
Ovqatiste’molqilgandanso‘ngto‘yganinisezadi. To‘yishovqatlanishjarayonidaiste’molqilinganoziqmoddalarqongaso‘rilmasdanokrivojlanadi. Bubirlamchiyokisensorto‘yinishdir. Uningyuzagachiqishishartlivashartsizreflektoryo‘lbilanochlikmarkaziningtormozlanishidaniborat. Ovqathazmbo‘lib, hazmmahsulotlariqongaso‘rilaboshlagandankeyinsensorto‘yishikkilamchiyokichinto‘yishgaaylanadi.
Ovqatningog‘izbo‘shligidaqaytaishlanishi
Iste’molqilinganovqatog‘izbushligidaqaytaishlanaboshlaydivaovqatnimaydalash, sulakbilannamlash, lukmashakllanishdaniboratbo‘ladi. Faqatba’zimoddalar (uglevodlar) kimyoviyjixatdanqaytaishlanaboshlaydixolos, chunkisulakdafermentlarfaolligisust, ovqatningog‘izbo‘shligidabo‘lishvaqti 15-18 sbilancheklangan.
CHaynash
Og‘izgatushganovqatqattiqbo‘lsachaynaladi. Ovqatnichaynashdayuqorivapastkitishlar, chaynashmuskullari, til, tanglay, lunjvaog‘izbo‘shligitubiishtiroqetadi. CHaynashreflektorakt. Og‘izgatushganovqatuerdagiturliretseptorlarniqo‘zgatadi. Afferentimpulslaruchliknervorqaliuzunchoqmiyadagichaynashmarkazigaetibboradi.
CHaynagandaovqattishlaro‘rtasidagioraliqdabirnechamartaag‘dariladi, maydalanadi, sulakkaaralashib, yumshaydi. Ovqatchaynabbo‘lgandankeyin, tilustigayig‘iladi, lukmaholigakeltiriladivayutiladi.
Sulaktarkibi
Sulaksalquyqalangan, chuziluvchansuyuqlik. AralashsulakningrN 5,8-7,4, ajralishtezligioshsa, sulakningmuhitiishqoriytomongasiljiydi. Sulakning 99,4-99,5 foizisuvdaniborat. 0,5-0,6 % gatengbo‘lganquruqqoldiqda 0,2% chamasidaanorganiq, 0,4 % organiqmoddalarbor. Na, K, Cakationlari, ClvaNSO₃anionlarianorganiqmoddalarningasosiyqismi. Anorganiqmoddalarmiqdorisulakajralishtezligioshishibilanko‘payadi, ammoharqandaysharoitdahamsulakgipotonikbo‘ladi. Sulakningorganiqmoddalarimukopolisaxaridlardan, glikoproteinlardan, oqsillardaniborat.