Ovqat hazim qilish

1-rasm. 1- V.A. BasQvning

medaga fistula qo'yish usuli;

2- IP. Pavlovlling soxta

ovqatlantirish operatsiyasi

yordamida oshqozon shirasini

o'rganish.

 

 

2-rasm. IP. Pavlovning .kichik me'da. hosil qilish

usuli

3-rasm. IP. Pavlomiug so'lak bellariga fistula qo'yish usuli.

orqali  miyaning  ovqatIanish  nerv  markazlari  qo'zg'alib,  refleks  yo'li  bilan  me'dadan  ajralgan  shira  fistula

orqali  idishga  yig'ib  olinadi.  Uning tarkibi, miqdori o'rganiladi. Ovqat qizilo'ngach orqali tashqariga  chiqadi,

ya'ni u me'daga tushmaydi (1-rasm). I. P. Pavlov bu usulni yana ham takomillashtirib, operatsiya yo'li bilan

itning me'dasida "kichik me'da" hosil qilish usulini yaratdi (2-rasm). Shuningdek, u operatsiya yo'li bilan jag'

osti,  quloq  oldi  bezlariga  ham  fistula  o'rnatib,  ulardan  ajraladigan  so'lakning  miqdori  va  tarkibini  o'rganish

 

---

23.12.2021, 15:00

OVQAT HAZIM QILISH

odam8.narod.ru/ovqat.htm

2/7

usullarini  ishlabchiqdi  (3-rasm).Ovqat  itning  og'ziga  tushgach,  u  ta'm  bilish  retseptorlariga  ta'sir  qilib,

me'dadan  shira  ajralishi  shartsiz  refleksni  yuzaga  keltiradi.  It  ovqatni  yemasdan  turib,  uni  ko'rganida  yoki

hidini  sezganida  ham  ko'rish  va  hid  sezish  retseptorlari  orqali  uning  miyasidagi  ovqatlanish  markazi

qo'zg'aladi  va  me'da  shirasi  ajraladi.  Bu  ovqatlanishning  shartli  refleksi  deb  ataladi.  Pavlovning  xizmati

shundaki, u ovqat hazm qilish organlari vazifasini faqat shartsiz reflekslar hosil qilish yo'li bilan emas, balki

shartli reflekslar hosil qilish yo'li bilan ham o'rgandi.

Odam  bir  marta  ta'mini  tatib  ko'rgan  ovqatni  ko'rsa,  hidini  sezsa,  hatto  nomini  eshitsa  yoki  eslasa  ham,

uning og'zida so'lak ajrala  boshlaydi.  Ayniqsa,  mazali  va  nordon  ovqatlar  hidini  sezganda  va  eslaganda  bu

jarayon kuchli bo'ladi. Bu ana shu ovqatlarning mazasiga nisbatan shartli refleks hosil bo'lganini ko'rsatadi.

Pavlovning  ovqat  hazm  qilish  a'zolari  fiziologiyasini  o'rganishdagi  ilmiy  ishlari  yuqori  darajada  baholanib,

1904-yilda unga Nobel mukofoti berilgan.