O‘tmaslanish mezonlarining qisqacha obzori

Kesuvchi asbobning eng katta chidamliligini yeyilishi. Qora ishlov berishda odatda o‘tmaslanish mezoni sifatida kesuvchi asbobning eng katta chidamliligiga mavofiq bo‘luvchi yeyilish W₀ qabul qilinadi. Aniq ifodalangan kritik yeyilish W_kr mavjudligida, bu kritik yeyilish kesuvchi asbobning eng katta chidamliligiga muvofiq bo‘ladi va shuning uchun o‘tmaslanish kriteriyasi deb qabul qilinadi. Keskichni maqsadga muvofiq bo‘lmagan holda kritik yeyilishdan ortiq bo‘lgan yeyilishgacha olib beradi, charxlash miqdori va keskichni chidamliligi esa keskich tushib ketadi.
Aniq ifodalangan kritik yeyilishni yo‘qligida W₀ yeyilishni aniqlash birmuncha murakabroqdir.
Ushbu xol uchun formulani keltirib chiqaramiz. Soddalashtirish maqsadida yuqoridagi formula o‘rniga t uchun taqribiy formulani qabul qilamiz:

Bu yerda quyidagi S qiymatni qo‘yib va W=CW^x bo‘lishini ko‘zda tutgan holda kuyidagi formulani hosil qilamiz:

Chidamlilik T₀ f`()=0 bo‘lganda maksimumga erishadi. Birinchi hosilali topgan holda va uni nolga tenglab quyidagi formulani hosil qilamiz:

Biroq, bu formula bo‘yicha xisoblash X darajasining qiymatini bilish kerak bu masalani yechishni murakkablashtiradi W₀ qiymatini grafoanalitik usul bilan juda sodda aniqlash mukin. M-nomaolum qiymatga W₀ muvofiq bo‘luvchi egri yeyilishdagi nuqta bo‘lsin
Egrida yetuvchi har qanday M nuqtada egri yeyilishga urinma tenglamani yezamiz:
bu yerda W - urinmani ordinata o‘qida kesib tashlovchi bo‘lak.
Chunki
va
W=-W(x-1)
M nuqta uchun W ni qiymatini yuqoridagi formuladagi W ni qo‘yib topamiz:
hosil qilamiz.
3-rasm. Yemirilishni grafoanalitik aniqlash sxemasi.
Demak M₀ noma’lum nuqtasida egri yeyilishga urinma bo‘lgan ordinata o‘qida kesib tashlovchi bo‘lak -/ m teng bo‘ladi. Bu yerdan berilgan egri yeyilish bo‘icha W qiymatini aniqlash uchun tuzilishning sodda qoidasi ajralib chiqadi: /m ga teng bo‘lgan bo‘lakni koordinata bajarishdan pastga olib qo‘yishi va bo‘lak oxiridan (M, nuqtadan) egri yeyilishga urunma o‘tqazish kerak. Urinish nuqtasining kordinatasi W₀ noma’lum qiymatga teng bo‘ladi.
Xuddi shu usul bilan yo‘q bo‘lgan yeyilish grafigi bo‘yicha W ni aniqlash mumkin va normal yeyilishdan yemiriluvchi yeyilishga o‘tish bir tekis ro‘y beradi.
Kesuvchi asbobni chidamliligi tanlashda xisobga olinishi kerak bo‘lgan muxim, Lekin yagona bo‘lmagan faktor xisoblanadi. Iqtisodiy tartib muloxazalari bilan birga kesuvchi asboblarni yeyilishi bilan bog‘liq bo‘lgan bir qator texnik faktorlarini ham xisobga olish kerak. Qora ishlov berishda shunday faktorlar jumlasiga o‘tmaslanishini kesuvchi qirralar mustahkamsligiga taosiri tegishli bo‘ladi, bu qattiq qotishmalar va mineralokeramika bilan ishlashda muxim ahamiyatgap ega.
Qattiq qotishma bilan qoplangan, mineralokeramik keskichlar eng katta chidamlilik mezoniga muvofiq bo‘luvchi yeyilish qiymatlarini yo‘l qo‘yishmaydi, chunki kichik yeyilish qiymatlarida uvalanib ketishadi. Toza ishlov berishda ruxsat etilgan yeyilish asosan talab qilingan ishlov berish aniqligi bilan aniqlanadi va qora ishlov - berishdagiga nisbatan ancha kichik bo‘lishi kerak. Toza ishlov berishda yeyilish asosan ketingi qirra bo‘yicha sodir bo‘ladi, bu tashqi yo‘nishda yo‘nilgan yuza diametrini oshib ketishiga va yo‘nib kertishda kamayishga olib keladi. Biroq, keskichni qiskartirishi bilan bir vaqtda, yeyilish natijasida, qizish sababli keskichni uchayishini xisobga olish zarur. Yaoni ishlab chiqarishda keskichlar muayyan o‘lchamga sozlanadi va o‘tmaslanish mezoni sifatida odatda ishlov beriladigan detallar o‘lchamini o‘zgarishi bo‘yi cha nazorat qilinuvchi ruxsat etilgan o‘lchamli yeyilish qabul qilinadi.
Chunki toza yo‘nish talab etiladigan ishlov berish aniqligini taominlashi lozim, u holda toza ishlov berish meromlarini mustahkamlik tekshirishlarida yuza tozaligini davriy ravishda nazorat qilib turishi kerak.
Keskichlarni o‘tmaslanish jarayonida yeyilish maydonchasining chiziqli o‘lchamlarini o‘zgarishi, buyum o‘lchamlarini buzulishi, ishlov berilgan yuza tozaligini yemonlashishi bilan birga boshqa xodisalar ham kuzatiladi: tashqi etuvchi kesish kuchlarini oshishi, ayniqsa R_x va R_y, kesish haroratini ko‘tarilishi, ishlov berilgan yuzaning kuchli parchinlanish, titrash va boshqalar. O‘tmaslanishning hamma bu bir-biridan ajralmaydigan kamchiliklari, kesuvchi asboblarini yeyilishini tekshirishda, tekshirish protokol (qaror)larida sistematik o‘lchash va qayd qilishi imkoniyati bo‘yicha diqqat bilan kuzatish tavsiya qilinadi.
Lekin hamma xollarda, o‘tmaslanish mezonlarini o‘rnatishda har qanday texnik faktorlarni xisobga olinishidan qatg‘iy nazar bu faktorlarni yeyilishning chiziqli qiymatlari (h₃ yoki h_l) va kesuvchi asbobni chidamliligi bilan aloqada bo‘lishini bilish kerak.