O’tgan 2015- yil bizning bosh maqsadimiz bo’lmish asosiy vazifa odamlarimizning munosib hayot darajasi va sifatini ta

2.4. Charmoniy

Shunday qilib, J/ψ- mezon maftunkor kvark q_c va maftunkor antikvark larning o’zaro bog’langan holatidan iborat ekan. Hozirgi vaqtda bunday mezonlar charmoniy degan nomni olgan. Agar biz pozitroniyni eslasak, charmoniy q_c va - kvarklardan iborat o’ziga xos “atomdan” iborat.

Hammamizga ma’lumki, har bir atomning asosiy va qo’zg’algan holati mavjud. Shu bilan birga atomning qo’zg’algan holati har xil energetik holatlarga ajraladi. Atomlarning bunday qo’zg’algan energetik holatlarini o’rganish o’z vaqtida kvant mexanikasining yaratilishiga sababchi bo’lgan edi.
Agar charmoniyni, xuddi pozitroniy kabi, o’ziga xos “atom”dan iborat degan fikrimiz to’g’ri bo’lib chiqsa, u holda J/ψ- mezon charmoniy atomining qo’zg’algan holatlaridan biri bo’lgan bo’lishi mumkin. Shunday qilib, bu vaqtda charmoniyning qo’zg’olgan holatlaridan birini topish fizik olimlarning eng birinchi masalalaridan biri bo’lib qoldi. Bu sohada ajoyib tajribalar o’tkazildi.
Stanford va Gamburg laboratoriyalarida olib borilgan tajribalar natijasida J/ψ - mezonning yangidan-yangi energetik holatlarining mavjudligi ma’lum bo’ldi. Birinchi bo’lib, massasi 3,7 GeV va yashash davri J/ψ - mezonning yashash davridan taxminan uch marti kam bo’lgan ψ'- mezon ochildi.
1975 yilning yozida charmoniyning, massalari 3,8 va 3,4 GeV bo’lgan yangi energetik holatlari ochildi. Hozirgi vaqtda bu mezonlar P_c va χ deb belgilanadi. Bu sohada, ayniqsa, ψ''-mezonning P_c va J/ψ –mezonlarga ketma-ket parchalanishi diqqatga sazovor bo’ldi:
ψ'→P_c+γ
J/ψ+γ
Agar bu reaksiyaga diqqat bilan nazar tashlasak, charmoniyning bir energetik holatdan ikkinchi energetik holatga o’tishi xuddi atomlarning o’zlaridan foton chiqarib, bir energetik holatdan ikkinchi energetik holatga o’tish jarayoniga o’xshab ketadi. Bu holni tekshirib ko’rish uchun eng pastki energetik holatda yotgan charmoniyni topish kerak edi. Bunday charmoniyning spini 0 va juftligi manfiy bo’lishi kerak. Bu charmoniy o’zining ko’p xususiyatlari bilan η- mezonga o’xshab ketganligi sababli, u η_c-mezonning massasi 3 GeV ga yaqin bo’lishi kerak degan fikr aytildi. η_c- mezon J/ψ–mezonning quyidagi parchalanishida hosil bo’lib,
J/ψ→η_c+γ
uning o’zi esa asosan π-mezonlarga parchalanadi. Taxminan 0,1 % holda u ikkita fotonga parchalanadi:
η_e→2γ.
Haqiqatan ham, tez orada J/ψ - mezonning quyidagi sxema bo’yicha
parchalanishi qayd qilindi:
J/ψ→χ+γ. 2γ
Lekin χ-mezonning massasi 3 GeV emas, balki 2,8 GeV ga teng edi. Shuning uchun hozirgi vaqtda X-mezon η_c- mezonning aynan o’zimi yoki boshqa mezonmi degan masala yechilmagan.