O’tgan 2015- yil bizning bosh maqsadimiz bo’lmish asosiy vazifa odamlarimizning munosib hayot darajasi va sifatini ta

9- rasm


Elektron va pozitronlarning o’zaro to’qnashuv reaksiyasi SSSRda ham o’rganilgan. Ammo elektron va pozitronlarning energiyalari yetarli darajada bo’lmaganligi sababli J/ψ-mezon hosil bo’lmagan.
2.3. J/η-mezonlarning ochilishi va ularning ba’zi xususiyatlari

1974 yilda S.Ting va uning xodimlari Brukxeyven laboratoriyasida berilliyni 30 GeV energiyaga ega bo’lgan proton bilan bombardimon qilish natijasida bo’lib o’tadigan yadro reaksiyasini chuqur o’rganishdi. Ular quyidagi reaksiyaga alohida e’tibor berishdi:

p+Be→e⁺+e^– va boshqa zarrachalar.
Bu reaksiyada hosil bo’lgan e⁺e^– – juftligi analiz qilinganda, elektron e^– har doim bir xil energiyaga ega ekani ma’lum bo’lib qoldi. Bunday hodisa, faqat qandaydir noma’lum zarrachaning elek­tron va pozitronlarga parchalangandagina bo’lishi mumkin. Bu zarrachani S.Ting va uning xodimlari J deb atadilar. Shunday qilib, J→e⁺+e^– ekanligi ma’lum bo’ldi. Bu reaksiyadagi elektron va pozitronlarning impul’slarini o’lchash natijalari, J mezonning mas­sasi m₁=3,1 GeV ekanini ko’rsatdi. Shu vaqtgacha bunday og’ir mezonni hech kim uchratmagan edi.
Shu bilan bir vaqtda Stanfordda B.Rixter elektron va pozi­tronlarning o’zaro to’qnashuvi natijasida ψ-mezon hosil bo’lishini ko’rsatdi; ya’ni
e⁺+e→ψ
Hisoblashlardan ψ (psi)- mezonning massasi m_ψ=3,1 GeV ekanligi ma’lum bo’ldi. Bundan keyingi kuzatishlardan J va ψ–mezonlar aynan bitta zarrachaning o’zi ekani ma’lum bo’ldi. Shuning uchun ham hozirgi vaqtda bu zarracha J/ψ= mezon deb ataladi. Tez orada J/ψ - mezon­ning tabiatda mavjudligi SSSR, Italiya va GFR laboratoriyalarida olib borilgan tadqiqotlar natijasida yana bir bor isbotlandi.
J/ψ–mezon juda qiziq xususiyatga ega. Bu xususiyatlardan eng asosiysi shuki, uning yashash davri J_J/ψ 10^–20 s ga teng, ya’ni odatda­gi rezonans zarrachalari yashash davridan taxminan 1000 marta katta, J/ψ-mezon odatdagi rezonanslarga qaraganda 1000 marta uzoqroq yashaydi. Fizik olimlar nazarida bu zarrachaning tez parchalanib ketishiga nimadir xalaqit beradi. Ana shu J/ψ–zarrachaning tez parchala­nib ketishiga xalaqit berayotgay sabablarni topish hozirgi vaqtda fiziklarning eng asosiy vazifalaridan biri bo’lib qoldi. J/ψ-mezon­ning juda uzoq yashash davriga ega ekanligi, fizik olimlarda, bu me­zon odatdagi q_p q_n q_Λ kvarklardan emas, balki qandaydir boshqa kvarklardan tuzilgan degan fikrni tug’dirdi. Hozirgi vaqtda bu kvark q_c deb belgilanib, maftunkor kvark deb ataladi. Maftunkor kvarklar o’z maftunkorliklariga ega. Masalan, maftunkor q_c – kvarklar +1 maftunkorlikka, antimaftunkor – kvarklar esa –1 maftunkorlikka ega. J/ψ– mezon esa q_c va kvarklardan iborat bo’lgani uchun, bu so’nggi holatda bir nechta π-mezon hosil bo’ladi. Shuni aytib o’tish kerakki, bunday jarayonlarning hali ko’p tomonlari tushunarsizdir. Masalan, nima uchun J/ψ–mezon adron bo’la turib, adronlarga parchalangandagi jarayon juda sekinlik bilan, taxminan 10^–20 s ichida bo’lib o’tadi? Agar J/ψ-mezon odatdagi q_p, q_n, q_Λ-kvarklardan tuzilgan bo’lganda edi, J/ψ–mezonning adronli jarayonlari taxminan 1000 marta tezroq bo’lib o’tgan bo’lar edi. Shuning uchun hozirgi vaqtda nazariyotchi fiziklar J/ψ –mezon odatdagi kvarklardan emas, yangi kvarklardan – q_c, - maftunkor kvarklardan iborat deb aytishmoqda. Maftunkor kvarklarning ba’zi xarakteristikalari 13-jadvalda ko’rsatilgan.
Bu yerda C-maftunkor kvarklarning maftunkorligini bildiradi. Maftunkor kvarklarning massasi taxminan 1,5 GeV ga teng. Maftunkor kvarklarning kvant xarakteristikalarini aniqlashda quyidagi formuladan foydalanish mumkin: