Otabek isroilovich jumanazarov

QOLDIQLI BO`LISH

• 
  Agar a soni b ga karrali bo`lmasa a ni b ga bo`lganimizda biror son ortib qolsa, o`sha ortgan son qoldiq deyiladi.
  
• 
  a:b=c bo`lib biror q son ortib qolsa o`sha q qoldiqdir.
  
• 
  Yuqoridagi qoldiqli bo`lishni a=b·c+q ko`rinishida ifodalash mumkin.
  

MISOL VA MASALALAR

1. 
   Shunday sonni topingki, uni: a) 32 ga bo‘lganda, 24 hosil bo‘lib, 13 qoldiq qolsin; b) 43 ga bo‘lganda, 25 hosil bo‘lib, 17 qoldiq qolsin; d) 119 ga bo‘lganda, 31 hosil bo‘lib, 29 qoldiq qolsin.
   
2. 
   Maktab ma’muriyati har bir bitiruvchi o‘quvchiga sovg‘a qilish uchun 370 dona gul xarid qildi. Har bir o‘quvchiga 3 donadan gul berildi va 1 dona gul ortib qoldi. Maktab bitiruvchi o‘quvchilarining soni qancha?
   
3. 
   Qoldiqli bo‘lishni bajaring:
   

a) 398 : 13; b) 271 : 18; d) 1342 : 43;
e) 5620 : 67; f) 33 655 : 234; g) 10 354 : 233.

4. 
   Bog‘chaga mashinada 200 litr sut keltirildi. Sutni quyib olish uchun sig‘imi 32 litr bo‘lgan bidonlardan nechtasi kerak bo‘ladi? Oxirgi bidonga qancha sut quyiladi?
   
5. 
   243 ni qandaydir songa bo'lganda bo'linma 15 ga, qoldiq 3 ga teng chiqdi. Bo'luvchi nechaga teng?
   
6. 
   215 ni 19 ga bo'lganda, qoldiq 6 bo'ladi. Bo'linma nechaga teng?
   
7. 
   358 ni qanday songa bo'lganda bo'linma 17 va qoldiq 1 bo'ladi?
   
8. 
   Natural sonni 18 ga bo'lganda, bo'linma 15 ga, qoldiq 3 ga teng bo'ldi. Bo'linuvchini toping.
   
9. 
   Qandaydir sonni 1995 ga bo'lganda, qoldiq 1994 ga teng bo'lsa, shu sonni 5 ga bo'lgandagi qoldiqni toping?
   
10. 
    Qandaydir sonni 289 ga bo'lganda, qoldiq 287 ga teng bo'lsa, shu sonni 17 ga bo'lgandagi qoldiqni toping?
    
11. 
    910 ni 7 ga bo'lgandagi qoldiqni toping.
    
12. 
    Ifodani 6 ga bo'lgandagi qoldig'ini toping. 7 + 69 + 671 + 6673 + 66675.
    
13. 
    Qoldiqni hisoblang.
    

a)917:12 b)6352:14 c)546:7
d)345:6 d)56432:34 e)2342:98.
EKUB va EKUK

• 
  Tub son deb, faqat o`ziga va 1 ga bo`linadigan natural songa aytiladi.
  
• 
  Tub sonlar qatori 2 dan boshlanadi: 2,3,5,7,11,13…
  
• 
  Ikkita natural sonning eng katta umumiy bo`luvchisi (EKUB) deb, shu sonlarning har biri bo`linadigan eng katta songa aytiladi.
  
• 
  Ikkita natural sonning eng katta umumiy bo`luvchisi shu sonlarning umumiy tub bo`luvchilari ko`paytmasiga teng.
  
• 
  Umumiy tub bo`luvchiga ega bo`lmagan sonlar o`zaro tub sonlar deyiladi. O`zaro tub bo`lgan sonlarning EKUBi 1 ga teng.
  
• 
  Bir nechta natural sonning har biriga bo`linuvchi eng kichik natural son shu sonlarning eng kichik umumiy karralisi (EKUK) deyiladi.
  
• 
  Sonlarning EKUKini topish uchun shu sonlar tub ko`paytuvchilarga ajratiladi, keyin umumiy tub ko`paytuvchilarning darajasi kattalari va umumiy bo`lmagan tub ko`paytuvchilar ko`paytiriladi.