Ot so‘z turkumini o‘rganish bo‘yicha o‘quv dasturi tahlili Ot so’z turkumi. Otning ma’no guruhlari

---

Ot so‘z turkumini o‘rganish bo‘yicha o‘quv dasturi 

tahlili 

1. Ot so’z turkumi. 

2. Otning ma’no guruhlari. 

3. Otning grammatik kategoriyalari 

4. Egalik kategoriyasi 

5. Kelishik kategoriyasi 

 

Narsa-buyum, shaxslarning nomi, atamasi bo‘lgan so‘zlar turkumi ot deyiladi. 

Otlar kim? nima? qayer? so‘roqlaridan biriga javob bo‘ladi.

 

Otlar egalik, kelishik kabi so‘z o‘zgartirish, turli ma’no va vazifa uchun 

qo‘llanuvchi vazifadosh shakllarga hamda o‘ziga xos so‘z yasalish tizimiga egaligi 

bilan ajralib turadi. 

Otlarning muhim belgilaridan biri ularning sifat, son, olmosh, fe’l va ravish 

distributsiyasida kelishi, ya’ni ular bilan birika olishidir: katta bino, ikkinchi kurs, 

barcha inson, kitob o‘qimoq, ko‘p odam. 

Ot gapning barcha gap bo‘lagi vazifasida qo‘llanishi mumkin. Otning bu kabi 

sintaktik vazifasi uning qanday grammatik shakldaligi bilan bog‘liq bo‘ladi. 

Masalan, otning bosh shakli, ya’ni bosh kelishik, ko‘plik yoki birlik hamda egalik 

shakli gapda ega, Kesim kabi vazifada keladi: O‘zbekiston-mustaqil davlat. 

Millatim-o‘zbek. O‘zbekistonim-onajonim. 

Mustaqil so‘zlar ot turkumiga munosabati nuqtai nazardan ikki guruhni tashkil 

etadi: 1) ot tipidagi so‘zlar. Bu guruhga otlar kabi kim? nima? so‘rog‘iga javob 

bo‘lib, otga xos grammatik shakllarda bevosita qo‘llana oladigan olmoshlar (men, 

sen, biz, har kim, nimadir), jamlovchi sonning –ov, -avlon affiksli turi (ikkov, 

ikkavlon), fe’lning harakat nomi shakli (o‘qish, yozuv) kiradi; 2) otlashuvchi 

so‘zlar. Bu guruhga grammatik son, egalik, kelishik shakllaridan birida qo‘llanilib, 

muayyan matn doirasidagina ot vazifasida ishlatlishi mumkin bo‘lgan sifat, son va 

ular o‘rnida qo‘llanadigan olmoshlar (qanday, qancha, nechta), ba’zi bir ravishlar, 

fe’lning sifatdosh shakli kiradi.