Основы биохимии. Лекция №4

Inisiasiya

• Replikatsiyaning boshlanishi replikatsiyaning kelib chiqishi bilan bog`liq ma'lum nukleotidlar ketma-ketligida sodir bo'ladi, bu yerda replikatsiya jarayonini boshlash uchun turli xil oqsillar zarur. E. coli o'zining bitta xromosomasida oriC (ori-sayt) deb ataladigan yagona replikatsiya kelib chiqishiga ega (ko'pchilik prokaryotlar kabi). Replikatsiyaning boshlanish joyi taxminan 245 ta asosiy juft uzunlikda hamda adenin-timin (AT) ketma-ketligiga boy bo`lishi lozim.

Xromosomali DNK odatda gistonlar (eukariotlar va prokariotlarda) yoki gistonga o'xshash oqsillar (bakteriyalarda) atrofida o'ralgan yoki o'ta o'ralgan. Ushbu kompakt DNK molekulasidagi ma'lumotlarga kirish imkonsiz holda bo`ladi. Biroq, topoizomerazalar deb ataladigan fermentlar xromosomaning shaklini va o'ta spirallashgan qismlarini o'zgartiradi. Bakteriya DNK replikatsiyasi boshlanishi uchun super o'ralgan xromosoma DNK giraza deb ham ataladigan topoizomeraza II tomonidan bo'shashtiriladi. Keyin helikaza deb ataladigan ferment azotli asos juftlari orasidagi vodorod bog`larini uzish orqali DNK zanjirlarini ajratadi. Eslatib o'tamiz, AT ketma-ketliklarida vodorod aloqalari kamroq va shuning uchun guanin-sitozin (GC) ketma-ketliklariga qaraganda zaifroq o'zaro ta'sirga ega. Bu fermentlar ATP energiyasini talab qiladi. DNK ochilganda, replikatsiya vilkalari deb ataladigan Y shaklidagi tuzilmalar hosil bo'ladi. Replikatsiyaning boshlanishida ikkita replikatsiya vilkalari hosil bo'lib.

• Xromosomali DNK odatda gistonlar (eukariotlar va prokariotlarda) yoki gistonga o'xshash oqsillar (bakteriyalarda) atrofida o'ralgan yoki o'ta o'ralgan. Ushbu kompakt DNK molekulasidagi ma'lumotlarga kirish imkonsiz holda bo`ladi. Biroq, topoizomerazalar deb ataladigan fermentlar xromosomaning shaklini va o'ta spirallashgan qismlarini o'zgartiradi. Bakteriya DNK replikatsiyasi boshlanishi uchun super o'ralgan xromosoma DNK giraza deb ham ataladigan topoizomeraza II tomonidan bo'shashtiriladi. Keyin helikaza deb ataladigan ferment azotli asos juftlari orasidagi vodorod bog`larini uzish orqali DNK zanjirlarini ajratadi. Eslatib o'tamiz, AT ketma-ketliklarida vodorod aloqalari kamroq va shuning uchun guanin-sitozin (GC) ketma-ketliklariga qaraganda zaifroq o'zaro ta'sirga ega. Bu fermentlar ATP energiyasini talab qiladi. DNK ochilganda, replikatsiya vilkalari deb ataladigan Y shaklidagi tuzilmalar hosil bo'ladi. Replikatsiyaning boshlanishida ikkita replikatsiya vilkalari hosil bo'lib.

• https://courses.lumenlearning.com/microbiology/chapter/dna-replication/