O’simliklarni himoya qilish kafedrasi o’simliklarni biologik himoya qilish

24-mavzu: O’simlik bitlarining tabiiy kushandalari Kerakli jihozlar:

1. 
   Rasmli jadval
   
2. 
   Hasharotlarning ko’rgazmali namunalari
   
3. 
   Tarqatma materiallar
   

G’o’za bitlari va boshqa so’ruvchi zararkunandalar bilan 50 ga yaqin afidofag va entomofaglar oziqlanadi. Ayniqsa koksinellidlardan etti nuqtali (Coccinella septempunctata), O’zgaruvchan (Adonia varilgata), o’nbirnuqtali (Coccinella undecimpunstata) xonqizi qo’ng’izlari, oltinko’zlardan oddiy (Chrysopa cornea), ettinuqtali (Ch. septempunctata), sirfidlar (ging pashsha) dan yarimoysimon (Metasyrphus corollae), hoshiyali (Episyrphus balteatus), kengpeshona (Scaeva pyrastri), bezakli sferoforiya (Sphaerophoria scripta), levkopislar (Leucopis ninae, L. caucasica), yirtqich qandalalar (Campylomma verbacsi, C. diversicornis, Deraeocoris punctulatus, Nabis palifer) va boshqalar g’o’za bitlari hamda boshqa so’ruvchi zararkunandalarga qiron keltiradi.
Campylomma verbacsi (Hemiptera turkumi, Miridae oilasi). Yirtqich qandalalar tanasining ustki qismi oqish-qo’ng’ir, sarg’ish, tanasining o’lchami 2,63,1 mm. Zoofag, asosan g’o’za maydonlarida yirtqich sifatida hayot kechirib, beda biti, poliz biti, ozroq g’o’za katta yashil biti va o’rgimchakkana bilan oziqlanadi. Kampilomma o’simlik bitlarini 2-3%, o’rgimchakkana miqdorini esa 5-10% gacha kamaytiradi (Maxsumov, Narziqulov, 1981).

33-rasm. Yirtqich qandala-Campylomma verbacsi
Kampilomma ayniqsa g’o’zada o’rgimchakkana soni ko’paygan iyul-avgust oylarida ommaviy ko’payadi. Qandala yiliga bir necha avlod berib, tuxum fazasida qishlaydi. Qishlovdan mart oyi oxiri va aprelda chiqadi. Bu kampilomma turining hayot kechirishi etarlicha o’rganilmagan.
Campylomma diversicornis (Hemiptera turkumi, Miridae oilasi) – yirtqich zoofag. Bu samarali entomofag g’o’za maydonlarida o’simlik bitlari, tamaki tripsi va o’rgimchakkana bilan faol oziqlanadi. Oldingi turga o’xshab, C. diversicomis ham tuxum fazasida qishlaydi. Uning soni g’o’zada so’ruvchi zararkunandalarning soni oshgan sari ko’paya boradi va boshqa yirtqich qandalalar bilan birga zararkunandalar soni ko’payishiga to„sqinlik qiladi.

34-rasm. Yirtqich qandala- Campylomma diversicornis
Nuqtali deraekoris – Deraeocoris punctulatiis (Hemiptera turkumi, Miridae oilasi) g’o’za agrobiotsenozining sezilarli zoofaglaridan biri, oldingi elkasi va qanot ustligida yirik nuqtalari bor, tana o’lchami 3,8-4,4 mm.

35-rasm. Nuqtali deraekoris – Deraeocoris punctulatiis
Barcha turdagi g’o’za bitlari va tamaki tripsi bilan oziqlanadi.
G’o’za so’ruvchi zararkunandalarining miqdorini 5-7% ga kamaytirib turadi. Turkmanistonda bu yirtqich g’o’za tunlamining kichik yoshdagi qurtlari bilan oziqlanishi ham kuzatilgan. Mavsum davomida 3-4 avlod beradi. Zoofitofag zararkunandalardan tashqari o’simlik biti bilan ham oziqlanadi.
Nabis palifer (Hemiptera turkumi, Nabidae oilasi). Bu yirtqich qandala tanasining ustki qismi capg„ishroq, nisbatan kuchsiz rivojlangan qora shakli mavjud. Tanasining o’lchami 7-8,5 mm. G’o’za dalalari uchun odatdagi tur hisoblanib, o’simlik bitlari, o’rgimchakkana, tamaki tripsi va boshqa hasharotlar bilan oziqlanadi. G’o’za bitlarini 5-6%, alohida hollarda 10% gacha kamaytirib turadi. Voyaga etgan qandala fazasida qishlaydi. Bu tur faqat Markaziy Osiyo va
Janubiy Qozog’istonda qayd qilingan. Boshqa yirtqichlar bilan birgalikda o’simlik bitlari, tamaki tripsi va o’rgimchakkana miqdorini bir muncha kamaytirishi mumkin.
Geocoris arenarius (Hemiptera turkumi, Lugaeidae oilasi) – samarali zoofag, g’o’zada asosan o’simlik bitlari va o’rgimchakkana bilan oziqlanib, ularning miqdorini 2-5% gacha kamaytiradi. Mavsum davomida bir necha avlod berib, ko’payadi.