O’simliklar fiziologiyasi

O’simliklarning sovuqqa va o‘ta sovuqqa, qishga chidamliligi. 
Haroratning o’simliklar uchun 
zarur bo’lgan, minimal darajadan past bo’lishi, ularning zararlanishiga olib keladi. Shuning uchun ham 
o’simliklarning yashashi ularning sovuqqa chidamli bo’lishlariga bog’liq bo’ladi. Chidamlilik darajasi 
asosida barcha o’simliklarni ikki guruhga bo’lish mumkin: sovuqqa va o’ta sovuqqa chidamli o’simliklar. 
Sovuqqa chidamli o’simliklarlar.
Bu guruhga barcha o’rta iqlim li rayonlarda tarqalgan 
issiqsevar o’simliklarni kiritish mumkin (bodring, pomidor, loviya, qovun, yeryong’oq va boshqalar). 
Ular +3 +5
0
C da qoldirilsa, bir necha kundan keyin nobud bo’ladi. Tropik va subtropik o’simliklar ham 
0
0
C dan biroz yuqori haroratda kuchli shikastlanadi va nobud bo’ladi. Kakao o’simligi +8
0
C da, g’o’za 
maysalari +1 +3
0
C da bir sutka saqlanganda nobud bo’ladi. Issiqsevar o’simliklarga sovuq harorat (0
0
C 
dan yuqori harorat darajalari) ta’sir ettirilganda ular avval suliy boshlaydi va turgor holatini yo’qotadi. 
Masalan: bodring barglari +3
0
C da uchinchi kuni suliydi va uladi. Demak, suvning transport tezligi ham 
buziladi. Ammo barglar suv bilan yetarli darajada ta’minlanganda ham sovuq dan uladi. 
X.X Yenileyev (1955) tavsiyasi boyicha g’o’za maysalarining sovuqqa chidamliligini oshirish 
uchun ekishdan oldin chigit 20 soat davomida 0,25% li ammoniy nitrat eritmasida ivitiladi. J.X.Xo’jayev 
(1985) tavsiyasi boyicha, g’o’za maysalarining sovuqqa chidamliligini oshirish uchun ekishdan oldin 24 
soat mobaynida mikroelementlardan 0,001 % mis sulfat va 0,05% marganes sulfat tuzlar eritmasida 
ivitiladi. Bu chigitlardan unib chiqqan maysalar hujayra sitoplazmasining qovushqoqlik darajasi 
kamayadi, fermentlar faolligi oshadi, xlorofill sintezi va fotosintez jarayoni jadallashadi, natijada 
moddalar almashinuvi jadallashib, maysalar normal rivojlanadi. Kaliy o’g’itlari ham sovuqqa 
chidamlilikni oshiradi. Issiqsevar o’simliklarning nishlagan urug’larini sovuqqa chiniqtirish usullari ham 
taklif etilgan. Masalan, bodring, pomidor, qovun kabi o’simliklarning nishlangan urug’lariga bir necha 
sutka davomida 12 soatdan +1+5
0
C va +10+20
0
C harorat bilan ishlov berilganda ularning sovuqqa 
chidamliligi sezilarli darajada oshadi.