O’simliklar fiziologiyasi

Yuqoriga o‘sish.
 
Tuproq va havoda ildiz tukchalarining, changchi naychalarining, zamburug‘ 
giflarining va moxlar protonemalarining harakatlanishi yuqorigi o‘sish tufayli yuzaga chiqadi. Bu yuqori 
darajada qutblangan o‘sish tipi bo‘lib unda hujayralarning o‘qiga nisbatan qatiy ravishda hujayra 
devorlari bo‘ylab moddalar sintezi ro‘y beradi. Yuqoriga o‘suvchi hujayralarning uchki qismida turli 
elektron zichligiga ega bo‘lgan vezikulalar, Golji apparati va Endoplazmatik retikulum hosilalari 
joylashgandir. Hujayraning boshqa organoidlari uning ushbu uchki qismidan birmuncha nariroqda 
joylashgandir.

---

O’simliklar fiziologiyasi
141 
Hujayralarning uchki o‘suvchi qismiga xos xususiyatlardan biri bu sitoplazmada 
mikronaychalarning gumbazchasimon uchining yo‘qligidir. Ular hujayraning silindrik qismida paydo 
bo‘ladi. Yuqoriga o‘sishning asosiy ishtirokchilaridan biri bu maxsus shiraning ajralishidir. Ushbu 
shiraning ajralishi esa Ca2+ ionlarining miqdoriga bog‘liqdir. Masalan tradeskansiya o‘simligi changchi 
naychalarining o‘sishi uchun Ca+ miqdori 0,1-1,0 mkmolG‘l oralig‘ida bo‘lishi lozim. 
Tajribalarda tasdiqlanishicha yuqorigi o‘sish uchun shirachi vezikulalarning hujayraning uchki 
qismiga tashiluvi o‘ta muhimdir. Ular o‘zlari bilan birga bisintez uchun material va sintetaza 
fermentlarini tashiydi. Litik fermentlar yuqori turgor bosimiga qarshilik qilinmaydigan darajada hujayra 
devorini yumshatadi. Buning natijasida hujayra devorlari mikrofibrillari suriladi. Ushbu turgor bosimi 
tufayli cho‘zilgan va bo‘shashgan hamda oralari ochilgan joyga sintazning ishlashi uchun zarur bo‘lgan 
yangi komponentlar kela boshlaydi. Hujayraning uchki qismida sellyulozaning mikrofibrillari qat’iy bir 
o‘lchamsiz yig‘ila boshlaydi. Zamburug‘larda esa xitin yig‘iladi. 
O’simliklarning harakatlari. 
O‘simliklarning o‘sishi va rivojlanishi evolyutsiya davomida 
muhim bir joyda o‘tganligi sababli ularda bir qancha hayotiy harakatlanish mexanizmlari vujudga kelgan. 
Bu hol o‘z navbatida ularning quyosh nurlaridan va tuproq oziqasidan keng foydalanishga va yashash 
uchun kurashga yordam beradi.
O‘simliklarning harakatlanish usullari. Ma’lumki, o‘simliklar evolyutsiya jarayoni mobaynida 
o‘troq yashashga moslashgandir. Shuning uchun ularning o‘suvchi organlari tashqi ta’sirlarga o‘z 
harakatlari bilan javob reaksiyalarini beradi.