O’rta Osiyoda dastlabki o’rta asrchilik elementlari va quldorlik formatsiyasi inqirozi III-IV asrlarda boshlandi. Ko’chmanchi turkiy qabilalarning tez-tez hujumi Qushon imperiyasining inqirozga yuz tutishiga olib keldi

Temur va temuriylar davri san’ati.

O’rta Osiyo san’ati va madaniyati taraqqiyotining muhim bosqichi XIV asrning 70- yillaridan boshlandi. Bu davrga kelib, dastlab O’rta Osiyo, so’ngra jahon miqyosida o’zini namoyon etgan Amir Temur (1336— 1405) hokimiyat tepasida bo’lgan davrda Samarqand Sharqdagi yirik imperiyaning markaziga aylandi. O’z imperiyasi poytaxti bo’lgan Samarqandning shuhratini oshirishga harakat qilib, o’ega yurtlardan keltirilgan mohir usta, hunarmand va binokorlar ijodidan foydalandi. Shahar atrofida obod qishloqlar barpo etildi. U tug’ilib o’sgan Kesh shahriga (hozirgi Shahrisabz) ham katta e’tibor berdi. O’rta Osiyoning bir qator erlariga yirik inshootlar qurdirdi. Jahon savdo yo’lini yana Samarqanddan o’tkazdi. (Oltin O’rda hukmronligi davrida karvon yo’llar u erdan chetlatilgan edi.) Temur o’zining butun bosqinchilik faoliyatida o’z saltanatini mustahkamlash va abadiylashtirish uchun fan, san’at va adabiyotdan foydalanishga harakat qildi. Temurning nabirasi Ulug’bek davrida matematika, meditsina, astronomiya taraqqiy qildi. Buyuk olim va davlat arbobi Ulug’bek fan taraqqiyotiga e’tibor berib, Samarqand yaqinida rasadxona, Buxoro, Samarqand va G’ijduvonda madrasalar qurish haqida farmonlar berdi. Buxoroda qurilgan madrasa tepasiga: «Bilimga intilish har bir muslim va muslimaning burchidir»,—deb yozdirib qo’ydi. O’zi esa astronomiya bilan chuqur shug’ullanib, yulduzlarning aniq jadvalini tuzib chiqdi.

XV asr O’rta Osiyo tarixida mutafakkir, ma’rifatvarvar Alisher Navoiy hayoti va ijodi alohida o’rin egallaydi. O’zbek adabiyotining asoschisi, davlat arbobi bo’lgan Alisher Navoiy ijodida o’rta asr madaniyatiiing gumanistik va xalqchillik g’oyalari o’zining badiiy ifodasini topdi. U o’z asarlarida o’zining insonga bo’lgan chuqur muhabbatini poetik talqin etdi, insoniy his-tuyg’u, orzu-istaklarni e’zozlashga, haqiqat va baxt uchun kurashishga da’vat etdi.