O’rta maxsus ta’lim vazirligi

3. Tadqiqotchilik kasblari. Mazkur turkumning nomi izoh berishni talab qiladi. Bu nomga qarab mazkur kasb qidiruv iShlari bilan albatta bog’’’liq kasb bo’lsa kerak, deb o’ylamaslik kerak. Mazkur turkumda qilinadigan mehnatning maqsadi qandaydir noma’lum narsani, buning ustiga ko’pincha cheklangan bir vaqt Sharoitda qidiriShdan iborat bo’ladi. Buni biz poyabzal sirtini tayyorlaydigan bichiqchi ustaning ishi misolida tasvirlab beriShga xarakat kilamiz. U bir parcha charmni pulga olib pressning plitasi ustiga qo’yadi, material ustiga tirqiSh asbobi rezakning joylashtiradi, udarniklik ish ustiga Shunday yaqinlashtiradiki rezak ustiga kelib qoladi va Shundan keyingina stanokni yurgizadi. Sirtdan qaraganda xammasi oddiyga o’xshab tuyuladi. Lekin xar bir charm o’zining Shakliy o’lchovi yaqqol ko’zga ko’rinib turgan va ko’rinay turgan sifatlari bo’yicha boshqa xech bir Shunday charm parchasiga o’xhamaydigan darajada betakrordir. Charm qimmatbaxo material, Shuning uchun undan oz darajada chiqindi chiqaradigan bichiSh ayniqsa muxim axamiyatga egadir. Xar bir material parchasi qo’lga olinganda bu haqda uzoq o’ylab o’tiriSh uchun vaqt yo’q, Shunday bo’lgach ayni Shu charm parchasi bichiShning qanday qilib eng yaxShi variantini topiSh mumkin. Qanday kilinganda eng tejamli va sifatli variant bo’ladi degan vazifa ko’ndalang bo’lib turadi. O’zgaruvchi turkumdagi kasblarga razmetkachilik yakka tartibda kiyim tikiSh atel’esining bichiqchilik kasbini va boShqa Shunga o’xshash kasblarni kiritiSh mumkin. Quyidagi keltirilgan 2 xil kasb iShchilari mehnatini bir-biriga taqqoslang: ulardan qaysi biri murakkab amaliy vazifalarni hal etadi. Ko’chma beton qoriSh maShinasining motoristi belgilangan retseptlariga muvofiq u yuk tashiSh qurilmalarining sement, qum va boShqa zarur komponentlarni aralaShtiriSh agregatlariga to’kadi.Mana Shu agregatlarni tokka ulab yurgizadi, o’chiradi va Shu yo’l bilan beton qoriShma va Shunga o’xShaSh narsalar iShlab chiqariSh bo’yicha berilgan rejimni beradi.
Sreper mashinisti. Qurilishda sreper mashinistlari quriliShga birinchi bo’lib qo’yiladigan kiShilardir.Ular hali yo’l qo’yilmagan sayxonlikda birinchi bo’lib iSh boShlaydilar: ba’zan juda chuqur joylardan, masalan, kolovonlardan yurib o’tiShga to’g’ri keladi. Mashinist kovShning xolatini kuzatib boradi, kovSh tuproqqa qanday qilib to’lib borayotganligini tekshirib boradi. Tuproqning xususiyatiga qarab uni suriSh rejimini muvofiqlaShtirib turadi, ya’ni suriSh tekislanadigan tuproq qatlamining qalinligini o’zgartiradi. MaShinist o’z iShida texnika xujjatlariga amal qiladi.
Yuqorida keltirilgan kasblarning 3 turkumga bo’lganligi shartli bo’linishdir.Shunday kasblar ham borki, ular ikki yoki mana Shu uch turkumdagi kasblarning hammasiga xos bo’lgan belgilarni turli darajada o’ziga mujassamlaShtirgan bo’ladi. Chunonchi, o’qituvchilik kasbi o’zgartiruvchi kasblar sinfiga mansubdir, biroq imtihon davriga kelib o’qituvchi o’quvchilarnig bilimini tekshirayotgan, baholayotgan vaqtda mehnatning maqsadi ko’proq gnostik kasblarga xos bo’lib qoladi. Remontchi_slesor dastlab mexanizmni buzilgan joyini topadi, keyin uni tuzatadi. Bunday buzilish boShqa takrorlanmasligi uchun nimalar qilish kerakligi to’g’risida o’ylaydi.
Mehnatning vositalariga qarab kasblar 4 bo’limga bo’linadi: