O‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti b. M. Saydumarov, N. M. Rizaeva

Ingichka polosalarni prokatlash 
- 

---

47
Bu holda yoy va aloqa uzunligi deformatsiya joyidagi o„rtacha chiziq 
qalinligidan bir necha baravar ko„pdir. Ishqalanish kuchlarining qo„llab-
quvvatlash harakati butun qalinlikga to„g„ri keladi. Shunga ko„ra 
deformatsiya tana balandligi bo„ylab taxminan teng ravishda taqsimlanadi. 
Polosaning yon qirralari prokatlashdan so„ng juda kam bo„lgan qavariq 
paydo bo„ladi (15.2 a-rasm). 
15.2 - rasm. Turli xil parametr qiymatlarida siljishdan keyin 
polosaning kesma shakli 
O‘rta qalinlikdagi polosani prokatlash 
-
. 
kattaligining nisbatan o„sishi tufayli ishqalanish kuchlarining o„rtacha 
(balandlikdan yuqori) metall qatlamiga ta‟siri; bu qatlamlar intensiv 
ravishda deformatsiyalanadi. Shu bilan birga aloqa qatlamlarida to„sqinlik 
qiladigan deformatsiyalar hosil bo„ladi. Polosaning yon qirralari aniq 
qavariq shaklni oladi (15.2 b-rasm). Polosaning ko„ndalang kesimining bu 
turi ba‟zan “birlamchi bochka” deb ham ataladi.
 
 
Qalin polosalarni prokatlash 
 
-
 

---

48
Katta qalinlikdagi polosalarda siqish deformatsiyasi metallning o„rta 
qatlamlariga kam kirib boradi. Natijada prokatlashdan so„ng polosaning 
ko„ndalang kesimi “ikkilamchi bochka” ko„rinishini hosil qiladi (15.2 d-
rasm).
Qo‘shimcha qalinlikga ega polosalarni prokatlash 
 
-
. 
Amalda 
-
 
shaklli omilining kichik qiymati masalan yassi tekis 
qovurg„ali quymalar yoki keng polosalarda paydo bo„ladi. Ushbu turdagi 
prokat mahsulotlarining o„ziga xos xususiyati-polosaning tortishishi 
yo„qligi.
Shunday qilib, yuqoridagi tasnifga ko„ra, barcha prokat holatlari 
shaklli koeffitsiyent qiymatiga qarab to„rt turga bo„linadi. Shuni 
yodda tutish kerakki, bu tasnif ma‟lum darajada shartli, chunki yuqorida 
ta‟kidlanganidek, tasmadagi o„zgarish shakli nafaqat 
parametrga 
bog„liq, balki boshqa faktorlarga ham, xususan 
faktoriga ham 
bog„liq.