O‘rta maxsus ta’lim vazirligi begzod Xodjayev, Abdushukur Choriyev, Zuxra Saliyeva

Tadqiqot mavzusi:
Umumta’lim maktabi o’quvchilarida tarixiy tafakkurni 
modernizatsiyalashgan ta’minot vositasida rivojlantirish. 
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida tarixiy tafakkurni rivojlantirish 
samaradorligini baholashda quyidagi mezonlarga asoslanildi: I. Motivatsion-
kognitiv: tarixiy voqealarni bilishga qiziqish va ehtiyoj; tarixiy tushuncha va 
atamalarni o‘zlashtirish; tarixiy voqealar mazmunini anglash; tarixiy voqelikni 
idrok etish; II. Ijodiy: tarixiy voqelikka ijodiy yondashish; mantiqiy-analitik 
fikrlash; voqealarning sabablarini mustaqil tahlil etish, voqealarga o‘zining shaxsiy 
munosabatini bildirish; III. Faoliyatli: tarixiy voqealarni og‘zaki, yozma va amaliy 
tarzda ko‘rsatib berish; mustaqil qaror qabul qilish, boshqa nuqtai nazarlarni qabul 
qilish va o‘z fikrini asoslash va o‘zgartirish kiritish. 
Modernizatsiyalashgan didaktik ta’minot vositasida «O‘qish», «Odobnoma» 
fanlari hamda «Tarix alifbosi» va «Tarix olamiga sayohat» qo‘shimcha kurslari 
o‘qitilib bo‘linganidan so‘ng, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining bilim va 
ko‘nikmalarini tashxis etish maqsadida fasilitatsion ta’lim strategiyalari qo‘llanildi. 
Nazorat va tajriba sinflari o‘quvchilariga sinovni o‘tkazishdan avval 
qo‘llaniladigan fasilitatsion ta’lim strategiyalari haqida ma’lumot berilib, bajarish 
tartiblari ko‘rsatildi.
Fasilitatsion ta’lim strategiyalari asosida bajarilgan topshiriqlar quyidagi 
mezonlar asosida tekshirildi: I. Tarixiy voqea sodir bo‘lgan davrga doir: tarixiy 
voqea sodir bo‘lgan vaqt, vaqt o‘lchov birliklari (asr, yil, oy); voqelikni sodir 
bo‘lish vaqti bilan bog‘liqlikda uni ketma-ketligi va davomiyligi haqida 
tushunchaga ega bo‘lish; Vatanimiz va jahonda yuz bergan voqealarni vaqt nuqtai 
nazaridan taqqoslash; tarixiy davr nuqtai nazaridan voqelikni baholash. II. Tarixiy 

---

164 
voqea sodir bo‘lgan makonga doir: tarixiy voqea sodir bo‘lgan joyning nomini, 
uning hozirda qanday atalishini bilish; voqeani mazkur hududda sodir bo‘lish 
sabablarini anglash; voqeaning Vatanimiz tarixi bilan aloqadorligini baholash.
III. Tarixiy voqea bilan bog‘liq dalillarga doir: voqeaning sodir bo‘lishi sabablarini 
izohlash; voqeada ishtirok etgan shaxslar haqida ma’lumotga ega bo‘lish; 
voqeaning ahamiyatini baholash.
Mazkur mezonlar asosida o‘quvchilarda tarixiy tafakkurning rivojlanganlik 
holatini aniqlash quyidagi darajalar asosida tahlil etildi: yuqori – o‘quvchi tarixiy 
voqea sodir bo‘lgan vaqt, voqelikni sodir bo‘lish vaqti bilan bog‘liqlikda uni 
ketma-ketligi va davomiyligi haqida aniq tushunchaga ega; Vatanimiz va jahonda 
yuz bergan voqealarni vaqt nuqtai nazaridan taqqoslay oladi; tarixiy voqea sodir 
bo‘lgan joyning nomi, voqeani mazkur hududda sodir bo‘lishi sabablarini 
tushuntirib bera oladi; voqeaning Vatanimiz tarixi bilan aloqadorligini baholay 
oladi; voqeaning sodir bo‘lish sabablari, voqeada ishtirok etgan shaxslar haqida 
to‘liq ma’lumotga ega; voqeaning ahamiyatini to‘liq baholay oladi; o‘rta – 
o‘quvchi tarixiy voqea sodir bo‘lgan vaqt, voqelikni sodir bo‘lish vaqti bilan 
bog‘liqlikda uning ketma-ketligi va davomiyligi haqida tushunchaga ega;
Vatanimiz va jahonda yuz bergan voqealarni vaqt nuqtai nazaridan taqqoslay oladi; 
tarixiy voqea sodir bo‘lgan joyning nomi, voqeani mazkur hududda sodir bo‘lishi 
sabablarini izohlaydi; voqeaning sodir bo‘lish sabablari, voqeada ishtirok etgan 
shaxslar haqida ma’lumotga ega; voqeaning ahamiyatini baholay oladi; quyi – 
o‘quvchi tarixiy voqea sodir bo‘lgan vaqt haqida tushunchaga ega; tarixiy voqea 
sodir bo‘lgan joyning nomini biladi; voqeada ishtirok etgan shaxslar haqida 
ma’lumotga ega, biroq voqelikning yuzaga kelish sabablari va uning ahamiyatini 
tushuntirib berishda qiynaladi.