O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

163-mashq. Matnni o‘qing. So‘z shakli yasovchi qo‘shimchalarning asosga qay tartibda qo‘shilayotganligiga e’tiborni qarating va ularni izoh­lang.

Afg‘onistonning Sind daryosi bo‘yida Jaloliddinning 600–750 kishilik qo‘shini bilan 30000 kishilik mo‘g‘il qo‘shini yovlashdi. Aytishlaricha, o‘sha jangda odamlarning qoni shu darajada ko‘p to‘kildiki, Sind daryosida suv o‘rnida qon oqdi. Sulton Jaloliddinning navkarlari dushman bilan sherdek olishib, faqatgina Jaloliddinning o‘zi daryoning narigi qirg‘og‘iga tirik suzib o‘tib ketdi: omon qoldi.

Bu jangni o‘z ko‘zi bilan ko‘rib turgan Chingizxon hayratdan shunday deb yuborganini bilmay qoldi:
— Otadan dunyoda hali bunday o‘g‘il tug‘ilmagan. U sahroda sher kabi g‘olib jangchi, daryoda esa nahang kabi botirdir... Otaga shunday o‘g‘il zarurki, u ikki girdob: olov va suv girdobidan ozodlik maydoniga chiqa olsin...
Biz ana shunday arslon haybatli, botir va qo‘rqmas, dushman oldida aslo tiz cho‘kmas bobolarimizga farzand ekanligimizdan hamisha faxrla­namiz. Bir umr ulardan o‘rnak olish orzusi bilan yashab o‘tamiz.
(Darslikdan)


164-mashq. Matnni o‘qing. Qo‘shimchalarga e’tibor bering. So‘z yasovchi qo‘shimchalarni daftaringizga ko‘chirib oling.
Turkiston Muxtoriyati... Temur xoqonining chin bolalari yoninda, turkistonli tubchak turklari orasinda, mundan o‘g‘urli, mundan muqaddas, mundan suyunchli bir so‘zni borlig‘iga ishonmayman!
Turkiston turkining qonini qaynatuchi, imonini yuksaltiguchi bir quvvat bor esa, yolg‘iz shu so‘zda bordir: Turkiston Muxtoriyati!
Ellik yildan beri ezildik, tahqir etildik, qo‘limiz bog‘landi, sharafimiz yumurildi, nomusimiz g‘asb qilindi, huquqimizga tajovuzlar bo‘ldi, insonlig‘imiz oyoqlar ostiga olindi, to‘zimli turdik, sabr etdik.
Kuchga tayangan har buyrug‘ga bo‘yinsundik, butun borlig‘imizni qo‘ldan berdik. Yolg‘iz bir fikrni bermadik, yashuntirdik, emgaklarimizg‘a o‘rab saqladuk: Turkiston Muxtoriyati!
Mahkama eshiklaridan yig‘lab qaytg‘anda, yorug‘siz turmalarda yotg‘anda, yirtg‘uvchi jandarmning tepgusi bilan yiqilg‘anda, yurtlarimiz yondurulg‘anda, dindoshlarimiz osulg‘anda ongimiz yo‘qoldi, miyamiz buzuldi, ko‘zimiz yog‘dusiz qoldi, biror narsani ko‘rolmadik. Shul chog‘da ruhimizni ko‘tarmak uchun shul qop-qorong‘u dunyoning uzoq bir yerinda oydin bir yulduz yalqillab turar edi. Biror narsaga o‘tmas ko‘zimiz shuni ko‘rar edi. Ul nima edi? TURKISTON MUXTORIYATI !
(Abdurauf Fitrat)