O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

8-mashq. Matnni o‘qing. «Uzum» so‘zining ishlatilish o‘rinlariga e’tibor bering. So‘ng ularni izohlang.


Uzum uchun nizolashgan tO‘rt odam

Bir odam yo‘lda ketayotgan to‘rt kishiga bir dirham pul berdi. Biri fors, biri arab, biri turk va yana biri yunonlik bo‘lgan bu to‘rt kishi bir-birining tilini tushunmas edilar. Ular o‘zaro janjal qilar­dilar, chunki fors bu pulga (bir dirhamga) «angur» (uzum) ola­m­iz, desa, arab: «yo‘q, angur kerakmas, inab (uzum) olamiz», — der­di. Тurk bo‘lsa: «Ey do‘stlar, men inab yemayman, men «uzum» yemoq istayman», — deb turib oldi. Yunonistonlik bo‘lsa: «Uzum ham, inab ham, angur ham yemayman, men «istofil» (uzum) xohlayman», — deb darg‘azab bo‘ldi.

Bu to‘rt odam nomlar ma’nosini tushunmaganlari uchun bir-birlari bilan janjal qilardilar. Ular bilimsizlik va til bilmaslik oqibatida mushtlashib ketdilar.
Agar ular orasida yuz tilni biladigan, sirdan voqif bir aziz bo‘lganda edi, ularni yarashtirgan bo‘lardi va ularga qarab: «Men bir dirham bilan barchalaringizning istaklaringizni qondiraman, chunki sizlar ko‘pchiliksiz, dirham esa bitta, ammo shu bir dirham ko‘p hunar ko‘rsata oladi: u ajratadi va birlashtiradi ham. U sizlar uchun urish va ajralishga sabab bo‘lgan bo‘lsa, mening aytganlarim tufayli sizlarga nifoq emas, ittifoq keltiradi. Bas, sizlar jim bo‘linglar, sizlarning tillaringiz men bo‘layin«, degan bo‘lardi va bozordan uzum sotib olib berib, ularni tinchitardi. Ular uzumni ko‘rganda, fikrlarining bir ekanligini anglab tinchirdilar va yarashardilar.


9-mashq. Matnni o‘qing, ajratilgan so‘zlar qanday ma’no bildirayot­ganini toping, ularning boshqa ma’nolari ustida ham o‘ylab ko‘ring.
Sharqda qadimiy bir ta’limot bor. Bu tasavvuf ta’limoti. Bu ta’limotning asosiy maqsadi komil insonni tarbiyalash, ya’ni shaxsni tarbiyalashdan iborat. Demoqchimizki, biz ertangi kun baxti uchun kurashar ekanmiz, ilm izlab unchalik uzoqqa borish­ning hojati yo‘q, dastavval o‘zimizni o‘rganishimiz lozim.
Bugun ma’naviyat, mafkura davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. Albatta, bu tabiiy ehtiyoj tufayli sodir bo‘ldi. Zero, ma’naviyat shunchalik keng jabhaki, u oddiy inson qalbini poklashdan tortib, butun jamiyatni poklashgacha bo‘lgan jarayonni qamrab oladi. Bu borada, ayniqsa, bugun maktablarda ta’lim-tarbiya olayotgan o‘quvchilarga teran tushuntirishlar berib borish kechiktirib bo‘lmas vazifadir.
Darhaqiqat, muammo qo‘yish oson. Uni hal qilish qiyin, faqat bu muammoni yechishning bittagina yo‘li bor: birdamlik, hammaslaklik, hamkorlik.