O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

Тobe bo‘lakni hokim bo‘lakka bog‘lovchi kelishik
qo‘shimchalari va ko‘makchilar sinonimiyasi


1-topshiriq. Nuqtalar o‘rniga quyidagi kelishik qo‘shim­chalari va ko‘makchilardan mosini qo‘ying: -ga, -da, -dan,-ni,-ning; qarab, tomon, bo‘ylab, sari.

1. Netkay erdi o‘z otasi ... o‘zi tosh otgan padarbezorilar ... qo‘llari shol bo‘lsa?!

2. Koshkiydi, ozod qush ... aylansamu qoshingiz ... uchib borsam, diydangiz yarasi ..., dilingiz jarohati ... malham bo‘lolsam!

Тobe bo‘lak hokim bo‘lakka ko‘makchilar yordamida ham bog‘­lanadi.

Masalan: Istiqlol uchun kurashmoq.

Тoshkent tomon yo‘nalmoq.
Ba’zan kelishik va ko‘makchi birgalikda qo‘llaniladi. Bunday vaqtda kelishik tobe so‘z oxiriga yoki ko‘makchi oxiriga qo‘shilishi mumkin.

Masalan: Dala tomon ketmoq;

dala tomonga ketmoq.


Juda muhim. Тobe bo‘lak hokim bo‘lakka ko‘makchilar yordamida bog‘langanda, ko‘p hollarda kelishik bilan birgalik­da yoki kelishik bilan almashinib qo‘llanilishi mumkin. Natijada kelishik qo‘shimchalari va ko‘makchilar sinonimiyasi vujudga keladi.
Uni quyidagi sxema orqali ifodalash mumkin:

ot fe’l

-ga
-tomon
-tomonga
-ga tomon


Eslab qoling. Kelishik qo‘shimchalari bilan ko‘makchilar o‘zaro sinonimik munosabatda bo‘lsa ham, ular o‘rtasida ma’lum ma’no farqlanishi mavjud. Kelishik qo‘shimchasi yordamida bog‘langanda hokim bo‘lak ifodalagan harakatning chiqish yoki yo‘nalish nuqtasi aniq, ko‘makchi yordamida bog‘langanda esa noaniq bo‘ladi.

Solishtiring:

Maktabga ketdi
Maktabdan chiqdi Maktab tomonga ketdi
Maktab tomondan chiqdi Maktab tomon ketdi
Maktabga tomon ketdi


O‘ylang: Тobe bo‘lak hokim bo‘lakka bitta kelishik yordamida bog‘­lanadimi yoki bir nechta kelishik bilan ham bog‘lanishi mumkinmi?