O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Yo‘ldoshev, SÍ. Mamatqulov, F. Yo‘ldoshev iqtisodiyot nazariyasi

Keyns va monetarizm maktablarining farqi
Quyidagi masalalar
Keynschilik
Monetarizm
Iqtisodiy siyosatning
maqsadi
Barqaror narxlar va ish
haqi, to‘la bandlikni
ta’minlash.
Iqtisodiyotdagi salbiy
holatlar sababchisi infla-
tsiya bilan kurashish.
Qo‘yilgan maqsadga
erishish vositalari
1. Pul muomalasini, band-
likni ishlab chiqarish o‘si-
shiga moslash.
2. Moslashuvchan pul
siyosati (inqirozsiz
rivojlanishni ta’minlash)
yuritish.
3. Тaqchil budjet, talab va
ijtimoiy kafolatning o‘si-
shini moliyalashtirish.
4. Davlat ijtimoiy dastur-
larini kengaytirish.
5. Soliqlarni ko‘paytirish,
davlat talabini oshirish.
1. Pul muomalasini qat-
tiq nazorat qilish.
2. Qattiq pul va barqaror
fiskal siyosat yuritish.
3. Budjet muvozanatini
(budjet taqchilligi bozor
mexanizmiga davlat
aralashuvining o‘sishiga
olib keladi) ta’minlash.
4. Davlat ijtimoiy dastur-
larini qisqartirish.
5. Budjet taqchilligini
kamaytirish, pul muoma-
lasini tartibga solish.
Davlatning rolini baholash.
Qo‘llashdan ijobiy natija
kutish.
Rag‘batlantirish. Iqtisodiy
tanglik, bo‘hronlar yuz
berganda.
Cheklash.
Тushkunlik sayoz,
inflatsiya kuchli bo‘lsa.
Fridmen va umuman, monetaristlar nazariyasiga binoan, ish
yuritgan g‘arb mamlakatlarida inflatsiya sur’atlarini so‘ndirishga
erishildi, iqtisodiy faollikni oshirishga yordam berdi. Lekin bu
mamlakatlarda ishsizlik ortib borib, o‘tkir ijtimoiy muammoga
aylandi, ishchi kuchlaridan foydalanish samarasi pasaydi.
Umuman, bu ikki modelga xulosa chiqarib shuni aytish mum-
kinki, har ikki nazariy model tavsiyalari bir vaziyatda ma’lum bir
mamlakat uchun qo‘l kelsa, boshqa vaziyatda, boshqa mamlakatda
foyda bermasligi mumkin. Agar keynschilar nazariyasi iqtisodiy
tushkunlikdan chiqib ketishda qo‘l kelsa, monetaristlarning qarash-
lari iqtisodiyoti tiklanayotgan mamlakat sharoitida uning iqtiso-
diyotini o‘stirishga yordam berishi mumkin. Har ikki model
iqtisodiyotni tartibga solish zaruriyatidan kelib chiqadi.

---

209
Keynschilar asosiy e’tiborni davlatning tartiblash kuchiga
qaratgan bo‘lishsa, monetaristlar esa iqtisodiyotni o‘zini o‘zi
tartiblash uchun bozor mexanizmi bor, davlat esa ularga yo‘l berib,
iqtisodiyotga kam aralashgani ma’qul deydilar. Shuning uchun
iqtisodiyot nazariyasida Keyns nazariyasi fiskal siyosat nazariyasi
deyilsa, Fridmen nazariyasi monetar, ya’ni pul-kredit nazariyasi
deb ataladi.
Har ikkala nazariya modeli hozirgi zamonning eng mashhur
va keng tarqalgan nazariyalari hisoblanadi. Shuning uchun hozirgi
kunda turli mamlakatlarda yuritilayotgan iqtisodiy siyosatning
asosini keynschilar va monetaristlar nazariy qoidalari tashkil etadi.
ASOSIY TAYANCH IBORALAR

Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish;

iqtisodiyotni tartibga solishning bozor mexanizmi;

«ko‘rinmas qo‘l»;

«Sey qonuni».
1. Iqtisodiyotni tartiblashning davlat mexanizmini tushuntirib bering.
2. Iqtisodiyotga bevosita ta’sir ko‘rsatish qanday amalga oshiriladi?
3. Iqtisodiyotga bilvosita ta’sir ko‘rsatish qanday bo‘ladi?
4. Iqtisodiyotni tartibga solishning huquqiy asoslari nima va uni kim yaratadi?
5. Ma’muriy tartibga solish deganda nimani tushunasiz?
6. Bozorni qisqa muddatli tartibga solish qanday bo‘ladi?
7. Bozorni uzoq muddatli tartibga solish qanday bo‘ladi?
8. Fridmen formulasini eslab yozib bering.
9. Iqtisodiyotni tartibga solishning «Keynscha model»i mazmun-mohiyatini
tushuntirib bering.
10. Iqtisodiyotni tartibga solishning «Monetar model»i mazmun-mohiyatini
tushuntirib bering.
11. Monetar siyosat deganda nimani tushunasiz?
12. Iqtisodiyotda «Psixologik qonun» qanday rol o‘ynaydi?