O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Rahimov quduqlarni burg‘ilash

Nazorat uchun savollar
1. Chuqur quduqlarni burg‘ilashning mohiyati va ishlatilish sharoitlari.
2. Rotorli burg‘ilash snaryadining tarkibi.
3. Rotorli burg‘ilashda qanday turdagi dolotolar ishlatiladi?
4. Rotorli burg‘ilashda rejim parametrlariga nimalar kiradi?

---

170
8-BO‘LIM.
   SUV QUDUQLARINI BURG‘ILASH
8.1-§. Suv quduqlari to‘g‘risida
umumiy tushunchalar
Mamlakatimizda  har yili bir necha mingga yaqin suv quduqlari
burg‘ilanadi va ular suv ta’minoti, o‘tloqlarni sug‘orish, suv sathini
pasaytirish,  mineral,  termal  va  sho‘r  suvlarni  chiqarish,  unda
gidrogeologik va  muhandislik-geologik  tadqiqotlari olib  borish
uchun ishlatiladi.
Suv  quduqlari,  odatda,  yakka  tartibda  burg‘ilanadi  va  ular
razvedkaviy-ekspluatatsion quduqlar deb ataladi. Faqat eksplua-
tatsiya uchun burg‘ilangan quduqlargina ekspluatatsion quduqlar
deb ataladi.
Razvedkaviy quduqlar sodda konstruksiyali va nisbatan kichik
diametrda,  vaqtincha  filtr  o‘rnatilgan  bo‘lishi  kerak  va  suvli
gorizontlarni ochish va namunalash  uchun ko‘zda tutilgan bo‘ladi.
Suvli gorizont deb, suv bilan to‘lgan va uni berish imkoniyatiga
ega bo‘lgan suv o‘tkazuvchi plastga aytiladi. Suv o‘tkazuvchi jinslarga
quyidagilar kiradi: qum, shag‘al, galechnik, sheben, valun va kuchli
darzlangan  jinslar. Suvli  gorizontlar  doimo suv  o‘tkazmaydigan
jinslar 5 — gillar, zich suglinoklar va monolit qattiq jinslar ustida
yotadi (8.1-a rasm).
8.1-rasm.
 Quduqning suv qabul qiluvchi qismini jihozlash:
a—filtrli; b—filtrsiz.
a
b
R
D
S
H
sm
H
d
in
1
6
5
4
3
R

2

---

171
Yerosti suvlari o‘zlarining joylashish va manba sharoitlariga qarab
quyidagilarga  ajratiladi: ustki  suvlar,  gruntli  8  va  plastoralig‘i
suvlar (bosimli yoki bosimsiz). Ustki suvlar kichik chuqurliklarda
2—3 m va suv o‘tkazmaydigan  qatlamlar ustida  yotadi. Gruntli
suvlar erkin yuzaga  ega va yer yuzasiga yaqin bo‘lgan  suv o‘tkaz-
maydigan  qatlam ustida yotadi. Ular kuchli ifloslangan  bo‘ladi.
Plastoralig‘i suvlar  ikki suv o‘tkazmaydigan  plastlarning oralig‘ida
yotadi va yuqoridan ifloslanishdan ishonchli saqlangan bo‘ladi.
Suvli gorizontlar quduq bilan ochilganda bosimga qarab  suv
qadaladigan joy chegarasida
 
undan yuqorida 
 
to‘xtaydi, ba’zida
quduqdan o‘zi chiqib  turadi. Bunday  sath