O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ahmadjon o‘lmasov iqòisodiyot asoslari qayta ishlangan nashri

8.7. Ishsizlik shakllari
Friksion ishsizlik
vaqtincha ishsizlik bo‘lib, ish joyini almashtirish
paytida yuz beradi, eski ishdan ketib, yangi ishga o‘tguncha ishsizlik
yuz beradi.
Masalan, ishxonasi uzoqlik qilgan kishi eski ishidan bo‘shaydi, u
uyiga yaqin joydan ish topib olguncha ishsiz yuradi.
Òarkibiy ishsizlik —
ishlab chiqarish tarkibi o‘zgargan chog‘da
vujudga keladigan ishsizlik. Bunda yangi sohalar rivojlanib, eski sohalar
qisqaradi, eski sohalarda ishlab kelganlar yangi sohaga kerak kasbni
darhol o‘zlashtira olmaydilar, kasb o‘zgarishi mobaynida ishsiz
qoladilar.
Masalan, chilangar mehnatiga talab qisqarib, mashinalarni sozlovchi
mehnatiga talab ortadi. Lekin chilangar yangi kasbni 2—3 oy mobaynida
o‘rganib o‘zlashtirishi mumkin. Shu paytda u ishsiz bo‘ladi.
Mavsumiy ishsizlik — 
mavsumiy ishda band bo‘lganlarning mavsum
tugagach ishsiz qolishi. Bu ishsizlik qishloq xo‘jaligi, qurilish, kurort
va sayyohlik xizmati sohasiga xos. U doimiy emas, chunki mavsum
yangidan boshlangach, ishsizlar qaytadan ishga joylashadi.
Yashirin ishsizlik
rasman ish bilan band bo‘lganlarning faqat qisman
ishlashi, ya’ni to‘liq ishlamay yurishi. Unga qisqartirilgan ish kuni

---

8 1
yoki qisqa ish haftasiga o‘tganlar, ish yo‘qligidan haq berilmaydigan
ta’tilga chiqqanlar kiradi.
Masalan, korxonada uning mahsulotiga buyurtmalar qisqarib
ketganligidan 100 kishi o‘rniga 80 kishiga ish topiladi, natijada 20
kishi majburiy ta’tilga chiqadi va vaqtincha (masalan, 3 oy) ishsiz
qoladi. Yangi buyurtmalar olingach ular o‘z ishiga qaytib keladilar.
Umumiy ishsizlik — 
tovarlar va xizmatlarning bozori kasod bo‘lishi
natijasida ularni ishlab chiqarganlar mehnatiga talabning qisqarib
ketishi bilan paydo bo‘ladigan ishsizlik. Bu ishsizlik, odatda, iqtisodiy
tanglik sharoitida yuz beradi. Ammo iqtisod qaytadan o‘nglanib,
mehnatga talab ortgach, ishsiz qolganlar qaytadan ishga joylashadilar.