O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ahmadjon o‘lmasov iqòisodiyot asoslari qayta ishlangan nashri

Narxning taklifga ta’siri
Narx o‘zgarishiga nisbatan taklifning o‘zgarish darajasi taklif
elastikligi deyiladi.
Bunda 
T
f
–
taklif, 
Q
— tovarlar miqdori, 
P
— har bir tovar narxi.
Shu formulaga qarab taklif hajmini hisoblash mumkin.
Bug‘doy taklifi misoliga qaytsak, bozorga chiqarilgan bug‘doy
miqdori 
Q 
= 500 tonna, bir tonna bug‘doy narxi 800 ming so‘m,
bunda jami taklif 
T
f
=500 x 800000=400000000. Demak, bozorga 400
mln so‘mlik bug‘doy taklif etilgan.
Òaklif qonuni faqat narxning taklifga ta’sirini bildiradi, buni
tushunish uchun jadval ma’lumotlarini tahlil etamiz (2.1-jadval).
Jadval taklifning narxga qarab o‘zgarishini ko‘rsatadi. Ammo bu
narx bilan taklif bir xil darajada o‘zgaradi degan ma’noni bildirmaydi.
Odatda taklif narxdan ildamroq yuradi. Misolimizda narx 5 marta
(500:100=5) oshgani holda, taklif 8 marta (8000:1000=8) oshdi. Jadval
ma’lumotlari asosida chizma hosil
etsak, u quyidagi ko‘rinishda
bo‘ladi:
Chizmada OY chizig‘i narx,
OX chizig‘i esa taklifni, AE chi-
zig‘i taklif o‘zgarishlarini ifoda-
laydi. Narx 100 so‘m bo‘lganda
taklif A nuqtada bo‘lsa, u 500
so‘mga chiqqanda taklif E nuqta-
gacha ko‘tarilgan.
2.7. Òaklifning elastikligi
Òaklif qonuniga binoan narxga javoban taklif miqdori to‘g‘ri muta-
nosiblikda o‘zgarar ekan, buni 
taklif elastikligida
ko‘rish mumkin.
600
500
400
300
200
100
1000 2000 4000 6000 8000
X
A
B
C
D
E
Y
0

---

2 3
Òaklif elastikligi koeffitsiyentini hisoblash uchun taklif va narx
o‘zgarishlari taqqoslanadi:
15
1, 5
1, 0
10
Ek
T f
Ek
P
=
>
=
=
E
k
=
T
f 
 (Foiz hisobida taklifning o‘zgarishi)
P
 
 (Foiz hisobida narxning o‘zgarishi)
Agar taklifning o‘zgarish darajasi narxning o‘zgarish darajasidan
yuqori bo‘lsa, taklif elastik bo‘ladi. Bunda elastiklik koeffitsiyenti
birdan ortiq, ya’ni E
k
>1. Masalan, tovar narxi 10 foiz oshgani holda
taklif 15 foiz oshsa, elastik taklif paydo bo‘ladi. Bunda:
Bozorda taklif har doim ham narxdan ustun darajada o‘savermaydi.
Agar taklifning o‘zgarishi narxning o‘zgarish darajasidan past bo‘lsa,
taklif noelastik bo‘ladi. Misol uchun bozorda darslik kitobining narxi
500 so‘m bo‘lganda, 10 ming dona kitob taklif etilib, jami taklif
miqdori 5 mln so‘mni tashkil etdi (10000 ½ 500=5000000). Kitob
narxi 700 so‘mga, ya’ni 40 foizga oshdi. Bunga javoban nashriyot
qo‘shimcha ravishda 1000 dona kitobni bozorga chiqardi, ya’ni jami
taklif 10 foizga ko‘paydi:
10
0, 25
40
k
T f
E
P
=
=
=
0, 25 yoki 
1
k
k
E
E
=
<
Demak, taklif noelastik. Òaklifning elastik bo‘lishi shundan darak
beradiki, sotuvchilar narx o‘zgarishlariga javoban tovarlarni ko‘paytirish
yoki qisqartirishlari kerak bo‘ladi.
Narxga qarab taklifning o‘zgarishi tovarni ishlab chiqarish naqadar
foyda berishiga qarab yuz beradi.