O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ahmadjon o‘lmasov iqòisodiyot asoslari qayta ishlangan nashri

Milliy valutaning kursi oshganda import, uning kursi pasayganda
esa, eksport qulay bo‘ladi.
Jahon miqyosida kapitalning mamlakatlararo ko‘chib yurishi,
uning bir yerdan chiqib boshqa yerga kirib borishi kapitalning xalqaro
harakatini tashkil etadi.
Valuta kursining oshishi chetdan tovar keltirishni arzonlashtiradi,
uning pasayishi esa chetga chiqariladigan tovar narxini oshiradi. Faraz
qilaylik, O‘zbekistonda erkaklar ko‘ylagi 12000 so‘m turadi. Bir dollar
esa 1200 so‘m. Demak, ko‘ylak narxi 10 dollar. Dollar kursi oshib,
so‘m arzonlashadi, ya’ni 1 dollar 1300 so‘m bo‘ldi. Bunda ko‘ylak
9,23 dollar turadi. Uni mamlakatda 9,23 dollarga sotgandan ko‘ra
xorijda 10,0 dollarga sotgan ma’qul.
Valuta kursi oshganda tovarlar importi arzonlashadi. Masalan,
1 dollar 1200 so‘m turganda, 1 kg shakar 0,6 dollarga (720 so‘mga)
keltirilar edi. So‘m kursi oshib, dollar kursi pasaydi, 1 dollar 1100
so‘m bo‘lib qoldi, lekin shakar 0,6 dollarga olindi. Ammo oldin
shakar 720 so‘m tursa (1200½0,6=720), endi u 660 so‘m turadi
(1100 ½ 0,6=660), ya’ni shakar 60 so‘mga arzonlashdi.
13.6. Kapitalning xalqaro harakati
Òabiiy resurslar ma’lum makonda joylashganidan ularni bir
mamlakatdan boshqasiga ko‘chirib bo‘lmaydi. Ammo ko‘chib
yuradigan resurslar ham borki, ularga kapital va ish kuchi kiradi.
Kapitalning xalqaro miqyosdagi harakati uning eksporti va importi
shaklida yuz beradi. Bir mamlakat kapital chiqarsa, boshqasi uni
qabul qiladi. Ammo mamlakatlararo bir-biriga kapital chiqarish ham
bor. Masalan, Germaniya Belgiyaga, Belgiya o‘z navbatida
Germaniyaga kapital chiqaradi. Kapitalni, odatda, rivojlangan
mamlakatlar chiqaradi. Chetga chiqarilgan xususiy kapitalning deyarli
80 foizi ularning hissasiga to‘g‘ri keladi.
Chetga kapital chiqarish 2 shaklda yuz beradi:
1. Kapitalni to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqarib, uni chet elda joylashtirish,
ya’ni xorijda yangi korxonalar qurish, mavjud korxonalarni hamda
ular aksiyasining bir qismini sotib olish.

---

1 3 6