Organikkimyofani. Organik kimyo fani va uning vazifalari

Yuqorida aytilganlarga asoslanib, A.M.Butlerovning kimyoviy tuzilish nazariyasining asosiy qoidalarini quyidagicha ifodalash mumkin: 1. Organik moddaning molekulalari xaqiqiy mavjud materiyaning zarrachasi bo’lib, aniq kimyoviy tuzilishga ega, ya‘ni molekulalarni tashkil qiluvchi atomlar bir - biri bilan ma‘lum izchillikda boQlanib, doimo bir - biriga ta‘sir qilib turadi. 2. ModdalarningfizikvakimyoviyxossalarimolekulalarningtarkibixamdaularningtuzilishigaboQliq. Molekulasiningtarkibi, molekulyaroQirligibirxilbo’lib, ammo kimyoviytuzilishivaxossalarixarxilbo’lganmoddalar “izomerlar” deyiladi. 3. Kimyoviytuzilish - molekuladagiatomlarningbirikishtartibidir. Xarbirmolekulao’zigaxosyagonakimyoviytuzilishgaega. 4. Organik moddalarning kimyoviytuzilishiularningxossalarinio’rganishvaklassikkimyoviyreaktsiyalarorqalianiqtuzilishgaegabo’lganmoddalarnixosilqilishorqalianiqlanadi. Molekulaningtuzilishishumolekulanisintezqilishyo’libilanisbotlanadi. 5. Organikmoddalardauglerodelementidoimto’rtvalentlibo’lib, boshqaelementlarbilanbirikishidantashqari, o’zaroxambirikibto’Qri, tarmoqlanganvaxalqasimonzanjirlarxosilqilaoladi. Bu nazariya avvalgi barcha mavjud nazariyalardan tubdan farq qilib, izomeriya hodisasini, ko’p noma’lum birikmalarning olinish usullarini tushuntirib bera oldi. Bu nazariya keyinchalik Kekule tomonidan yaratilgan aromatik birikmalarning tuzilish nazariyasi hamda Vant Goff va Lebel tomonidan yaratilgan molekuladagi atomlarning joylashish nazariyasini stereokimyoviy nazariyalar bilan to’ldirildi. Kimyoviy tuzilish nazariyasining yaratilishi XIX asrning oxirlarida «Organik kimyo» fani va sanoatining gurkirab o’sishiga sabab bo’ldi. Bu davrga kelib organik kimyoning sintetik usullari kimyo sanoatiga kirib kela boshladi. Koks kimyosi asosida sintetik bo’yoqlar, portlovchi moddalar, tibbiy dori-darmonlar ishlab chiqarila boshlandi. XX asrning 20 yillariga qadar kimyo sanoati Germaniyada gurkirab o’sdi. 1920 yillardan boshlab AQSH kimyo sanoatining rivojlanishi bo’yicha dunyoda birinchi o’ringa chiqib oldi. Bu yerda organik birikmalarning asosiy xom ashyosi bo’lgan neftdan foydalanildi. Neft asosida sun’iy yoqilg’i va surkov moylari, erituvchilar, lak va bo’yoqlar, keyinroq esa plastik massalar ishlab chiqarildi.