Organik olamning xilma-xilligi

Organizmlar. Bundan tashqari, ko'p hujayrali organizmlarning rivojlanishi kamida uchta yo'nalishda amalga oshirildi: avtotrof organizmlar (o'simliklar), so'rilish yo'li bilan oziq-ovqat singdiriladigan geterotrof organizmlar liniyasi (zamburug'lar) va oziq-ovqat iste'mol qiladigan geterotrof organizmlar liniyasi (hayvonlar).
Yerdagi hayotning xilma-xilligini tasvirlash qiyin. Hozirda sayyoramizda tirik organizmlarning 10 milliondan ortiq turlari yashaydi va o'tgan geologik davrlarda kamida 500 million tur yo'q bo'lib ketgan deb ishoniladi. Bu turlarning barchasini biladigan odam yo'q va hech qachon bo'lmaydi. Bundan tashqari, bizni qiziqtiradigan har qanday organizmning o'rnini topishimiz mumkin bo'lgan tirik tabiat tizimiga ehtiyoj bor, xoh u kasallik keltirib chiqaradigan bakteriya, yangi qo'ziqorin, qo'ng'iz yoki shomil, qush yoki baliq. . Tabiatshunoslar bu zaruratni allaqachon tushungan.
Tizimchi tirik tabiat tizimini yaratish bilan shug'ullanadi. Zamonaviy ta'rifga ko'ra, taksonomiya - bu organizmlar turlarining xilma-xilligi, ularning tasnifi, qarindoshligi va kelib chiqishi haqidagi fan.
Taksonomiyaning o'rganish predmeti tirik tabiat tizimini tavsiflash, belgilash, tasniflash va qurish bo'lib, u nafaqat organizmlar tuzilishi va ularning o'zaro munosabatlaridagi o'xshashlikni aks ettiradi, balki paydo bo'lish tarixini ham hisobga oladi. organizmlarning turli guruhlari evolyutsiyasi. Boshqacha qilib aytganda, sistematikaning predmeti evolyutsiyaning tabiiy borishi va natijalarini aks ettiradigan tirik tabiat tizimini qurishdir.
K.Linney davrida tabiat tizimini, ko'pincha organizmlarning tashqi va ichki tuzilishini qurish uchun bir nechta belgilar ishlatilgan. J. B. Lamark ham organizmlar o'rtasidagi munosabatlarni hisobga olishni taklif qildi. Hozirgi vaqtda biologik tizimni qurishda organizmlarning xususiyatlari majmuidan foydalaniladi: 1) organizmlar va ularning hujayralarining tuzilish xususiyatlari; 2) qazilma qoldiqlari asosida guruhning rivojlanish tarixi; 3) ko'payish va embrion rivojlanish xususiyatlari; 4) DNK va RNKning nukleotid tarkibi; 5) oqsillarning tarkibi; 6) oziq-ovqat turi; 7) zahiradagi oziq moddalar turi; 8) organizmlarning tarqalishi va boshqalar.
Taksonomiya tamoyillari. Ma’lumki, tirik tabiatning birinchi ilmiy tizimini shved tabiatshunosi K.Linney yaratgan. U "Tabiat tizimlari"ning 10-nashrida taqdim etilgan (1758). Linney o'z tizimini ikkita printsipga asosladi: binar nomenklatura va ierarxiya. Ga muvofiq ikkilik nomenklatura Har bir tur lotin tilida ikki so'z bilan ataladi: ot va sifat. Masalan, homo sapiens (Homo sapiens), homo neandertalensis (neandertal odam) va boshqalar. Zamonaviy qoidalarga ko'ra, matnda (ilmiy maqola, kitob) organizmlar turini birinchi marta eslatib o'tishda ular lotin tilida va uni tasvirlab bergan muallifning familiyasini ko'rsatadilar. Misol uchun, zaharli sariyog 'Ranunculus sceleratus Linnaeus (Zaharli sariyog' Linnaeus) deb yozilgan. Eng mashhur taksonomlarning ba'zilari shu qadar mashhurki, ularning familiyalari yoziladi . Masalan, Trifolium repens L. (O'rmalovchi yonca). Bir turga nom berilgandan keyin uni o'zgartirib bo'lmaydi.
Ierarxiya printsipi, bo'ysunish silti, degani, xuddi armiyada otryadlar vzvodlarga, vzvodlar - rotalarga, rotalar - batalonlarga, batalyonlar - polklarga va hokazo, hayvonlar turlari, masalan, avlodlarga, avlodlar - oilalarga, oilalarga birlashtirilganligini anglatadi. - otryadlarga, otryadlar sinflarga, sinflar turlarga, turlar doiralarga. Rey o'rniga bakteriyalar, zamburug'lar va o'simliklarni tasniflashda ajralish tomonidan ishlatilgan buyurtma, va o'rniga turi - Bo'lim. Ko'pincha, guruhdagi xilma-xillikni ta'kidlash uchun bo'ysunuvchi toifalar qo'llaniladi, masalan, kenja tur, turkum, turkum, turkum yoki o'ta oila, sinfdan tashqari. Biologik tizimda ettita eng keng tarqalgan darajalar mavjud:
Ko'rinish - Mahalliy olma daraxti Malus domestica L.
Jins - Apple Malus
Oila - Pushti Rosaceae
Buyurtma - Pushti Rosales
Sinf - Ikki pallali ikki pallalilar
Bo'lim - Angiospermlar Angiospermae
Shohlik - O'simliklar
Linney davrida tirik organizmlar shohligi eng yuqori daraja hisoblangan. Uzoq vaqt davomida barcha tirik tabiat ikki shohlikka - hayvonlar va o'simliklarga bo'lingan; endi ko'proq shohliklar mavjud (turli tizimlarda - uchdan to'qqizgacha va hatto o'n uchgacha). kabi tizimli kategoriyalar super shohlik, kamroq tez-tez imperiya. Bunday toifalarga misol qilib prokaryotlar va eukariotlarning super shohliklari, hujayrali (barcha tirik organizmlar) va hujayradan oldingi (hujayrasiz hayot shakllari) imperiyalarini keltirish mumkin.
Biologik tizim. Organik dunyoning umumiy qabul qilingan tizimi hali yaratilmagan. Amerika tadqiqotchilari R.H. tomonidan ishlab chiqilgan tizim. Wittake-rum, L.S. Margulis va K. Shvarts. Ushbu tizimga muvofiq barcha tirik tabiat beshta shohlikka bo'linadi: bakteriyalar (monerlar), protistlar, zamburug'lar, o'simliklar va hayvonlar. Bu qirolliklarning qiyosiy tavsiflari 5.2-jadvalda keltirilgan.

3. 
   “Organik olamning xilma-xilligi” mavzusini o’qitishda o’quvchilarda muammolarni hal etish yo’llarini loyihalash
   

Hozirgi kunda AQSH, Buyuk Britaniya, Belgiya, Isroil, Finlandiya,
Germaniya, Rossiya, Italiya, BraziliyavaN iderlandiya kabi rivojlangan mamlakatlaming ta ’lim muassasalarida muvaffaqiyatli qo‘llanib kelinmoqda.J.Dyu o'qitishni o'quvchilarning qiziqishi va ehtiyojini hisobga
olgan holda o'quvchilarning muayyan maqsadga yo'naltirilgan faoliyatini faollashtirish orqali tashkil etishni taklif etgan. Buning uchun o'quv­chilarga o'zlashtirgan bilim, ko'nikm a va m alakalarini amaliyotga qo'llash, ulardan kelgusi hayotda foydalanish yo'llarini ko'rsatish, ya’ni nazariy bilimlarni amaliyot bilan bog'liq holda o'qitish lozimligini uqtirgan. Bu jarayonda o'quvchilar tanish vaziyatdagi ahamiyatga molik muammolarni avval o'zlashtirgan bilim, ko'nikm alarini amaliyotga qo'llab hal etish orqali yangi bilim, ko'nikm a va malakalami o'zlashtiradilar.
O 'quvchilar muammolarni muvaffaqiyatli hal etishlari uchun o 'qituvchi ularga tegishli ko'rsatmalar berishi, foydalaniladigan manbalarni tavsiya etishi, o'qitishdan ko'zlangan natijaga erishish yo'llarini ko'rsatishi, buning uchun muammoni hal etishda o'quvchilarning faoliyatini loyihalashi lozim.
Loyihalash texnologiyasining asosiy g'oyasi amaliy yoki nazariy ahamiyatga molik bo'lgan muammoni hal etish jarayonida ko'zlangan natijaga erishishdir. Agar nazariy muammoni uning aniq yechimi, agar amaliy muammo bo'lsa, amaliyotga qo'llash masalasi bo'yicha aniq tavsiyalar ishlab chiqish lozim. O'quvchilar ushbu natijaga erishish uchun mustaqil fikr yuritish ko'nikmalarini egallagan bo'lishlari, m uam m oni anglash va uni hal etish yo'llarini izlashlari
bu borada aw al o'zlashtirgan bilimlaridan foydalanishlari, fanning turli sohalarida izlanishlar olib borishlari, olinajak natijalarni bashorat qilish, turli yechimdagi variantlar ishlab chiqish, sabab-oqibat bog'lanishlarini tasavvur qilishlari zarur.
Loyihalash texnologiyasining asosiy mohiyati m a’lum bir muammoli vaziyatni vujudga keltirish orqali o'quvchilarning qiziqishlarini orttirish, loyihalash faoliyatini shakllantirish, ularning tegishli bilimlarni egallashlari, fanlararo bog'lanishlarni amalga oshirish sanaladi. Loyihalash texnologiyasining asosiy tezisi: «O'rganilayotgan bilim, ko'nikm alar menga nima uchun zarurligi va undan qayerda va qay tarzda foydalanishni bilaman» sanaladi. Bu tezis o'quvchilarning fan asoslarini ongli o'zlashtirishlari, hayotga moslashishlari va mo'ljalni to 'g 'ri olishlariga yordam beradi.
Biologiyani o'qitishda o'qituvchi loyihalash texnologiyasidan o'quvchilarning qiziqishi va qobiliyatlarini hisobga olgan holda nafaqat darsda o'quv muammolarini hal etishda, balki darsdan va sinfdan tashqari ishlarda ham ijodiy m uammolarni hal etishda foydalanishi zarur.
Loyihalash texnologiyasida foydalanish o'quvchilarga individual va differensial yondashish imkonini beradi.H ar bir loyiha o'ziga xos xususiyatga ega bo'ladi, shu sababli ular ma’lum belgilariga ko'ra quyidasicha tasniflanadi:
Loyihada ko‘zda tutilgan faoliyatning ustunligiga ko'ra: tadqiqot xarakteridagi loyihalar; ijodiy xarakterdagi loyihalar;
rolli loyihalar;amaliy xarakterdagi loyihalar; izlanish va mo'ljal olishga mo'ljallangan loyihalar.Loyihalarning predmeti va mazmuniga ko'ra: bir fan sohasini qam rab olgan loyihalar; fanlararo izlanishni talab etadigan loyihalar.
Loyihalar xarakteriga ko'ra:aniq natija olishga mo'ljallangan loyihalar;ko'p yo'nalishli natija olishga mo'ljallangan loyihalar.Loyihada ishtirok etadigan qatnashchilar soniga ko'ra: yakka tartibdagi loyihalar;
Biologiya o'qituvchisi ushbu loyihalar turidan darslarda foydalanishi mumkin. Odam va uning salomatligi o'quv kursida «Odamning sutkalik ovqat ratsionida oqsil, yog', uglevodlar miqdori va ulardan ajralib chiqadigan energiya m iqdorini aniqlash» laboratoriya m ashg'ulotini kichik guruhlarda tashkil etib, ularga quyidagi topshiriqlar tavsiya etiladi:
1-guruh topshirig'i.
O 'rta yoshli aqliy va yengil jismoniy mehnat bilan shug'ullanuvchilar uchun bir kecha-kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga muvofiq holda ularning ovqat ratsionini tuzing.
2-guruh topshirig'i.
O 'rta yoshli og'ir jism oniy m ehnat bilan shug'ullanuvchilar uchun bir kecha-kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga muvofiq holda ulam ing ovqat ratsionini tuzing.
3-guruh topshirig'i.
B oshlang'ich sin f o 'quvchilari uchun bir kecha-kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga muvofiq holda ulaming ovqat ratsionini tuzing.
4-guruh topshirig'i.
O‘smir yoshdagi o 'quvchilar uchun bir kecha-kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga muvofiq holda ularning ovqat ratsionini tuzing.