Organik moddalarning klassifikatsiyasi

2)ratsional nomenklatura

CH₂=CH₂ asos qilib olinadi 1-uglerod alfa ikkinchi uglerod betta qilib belgilanadi.

CH₂=CH– …….. radikali

CH₂=CH-CH₂– …… radikali

-CH=CH-CH₃ ……….

CH₂=C(CH₃) – ………

CH₃-C=C-CH₂ – …………

3)Sistematik nomenklatura Alkan →Alken a) = bog` saqlagan eng uzun zanjir tanlanadi

2. 
   = bog` yaqin tomondan raqamlanadi
   

= bog` markazda bo`lib qolsa, qaysi tomonga kichik radikallar ko`p bo`lsa shu tomondan raqamlanadi.

2. 
   radikallar xuddi alkandagi kabi alfabit bo`yicha joyi ko`rsatilgan holatda aytiladi.
   
3. 
   Oxirida uzun zanjirga to`g`ri keladigan alken nomi qo`sh bog` joyi ko`rsatilgan holatda aytiladi.
   

"en" qo`shimchasi qo`shish orqali yasaladi.

C₂H₄ eten

C=C-C propen

C=C-C-C buten-1

C-C=C-C buten-2 C=C(CH₃)-C 2metil propen

Tuzilishini yoz:

1)2,2,3,5,6,8,8,9,9 nonametil deken-3

2) 6- uchlamchi izobutil, 8 –etil, 2,8,10 –trimetil, 3 –izopropil, dodeken – 3.

Olinishi

1.To`yingan uglevodorodlarni katalizator yordamida(300-600^oC) degidrogenlab:

C-C-C-C→………..+H₂

CH₄→…………+H₂ (500^oC)

2.Sanoatda to`yingan spirtlarni degidratlash usuli bilan olinadi.Bunda H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> katalizator bo`ladi. Spirtlardan suvning ajralishi spirtlarning tabiatiga bog`liq,uchlamchi spirtlar osonlik bilan degidratlanadi. Spirtlardan suvning ajralishi, ko`pincha …………… bo`ysunadi. Bu qoidaga ko`ra, vodorod atomi kam gidrogenlangan ugleroddan ajraladi:

CH₃-CHOH-CH(CH₃)-CH₃→…………………..+H₂O

Labaratoriyada ham shu usuldan foydalaniladi:

C₂H₅OH→…………..+H₂O

3.Olefinlarni olish usullarining laboratoriyada keng qo`llaniladigani sirka kislota efirlarini piroliz qilishdir(400-500℃):

C_nH_2n+1-OOC-CH₃→…….. +CH₃COOH

4.Monogaloid alkanlarga o`yuvchi kaliyning spirtli eritmasini ta`sir ettirib olinadi:

CH₃-CH₂-CH₂-Cl+KOH→………………..+KCl+H₂O

5.Digaloid alkanlardan Mg yoki Zn metallari ta`sirida olinadi:

CH₂Cl-CH₂Cl+…..→……………………..

6.Alkinlarga Pt va Pd katalizatorlari ishtirokida vodorod molekulasi biriktirib olinadi.

CH≡C-CH₃+H₂→……………