Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

иккиламчи
)
..
:
С
..
СН
3
C
Н
3
C
Н
3
+
учламчи
-
бутил
карбоний иони
(
учламчи
)
Erkin radikallar kabi, karboniy ionlari ham reaksion qobliyati yuqori zarrachalar 
hisoblanadi. Bu zarrachalar uglerod atomi elektron bulutini to’ldirishga (oktetga) intiladi. Erkin 
radikallardan farq qilib, karboniy ionlari musbat zaryadga ega. 
Karboniy ionlarini bevosita kuzatish mumkin emas. Reaksion qobiliyati yuqori 
bo’lganligi tufayli ularning mavjud bo’lish vaqti juda qisqa. Spektral usullar bilan barqaror 
karboniy ionlari va maxsus qo’shimchalar yordamida barqarorlashtirilgan oddiy alkil karboniy 
ionlari batafsil o’rganilgan, hozirgi vaqtda ularning mavjudligiga hech qanday shubha yo’q.
Spirtlarni degidratlash mexanizmi.
Spirtlarni degidratlashning umumiy mexanizmi 
quyidagicha (misol tariqasida oddiyligi uchun etil spirti tanlab olindi):
Spirt protonlashgan spirt hosil qilib vodorod ionini biriktirib oladi (1-bosqich), so’ngra 
suv va karboniy ioni hosil qilib dissosiasiyalanadi (2-bosqich); karboniy ioni vodorod ioni 
yo’qotib, alken hosil bo’ladi (3-bosqich). 
Shunday qilib, qo’shbog’ ikki bosqichda hosil bo’ladi: gidroksil guruhini 
H
2
O
holida 
ajralishi (2-bosqich) va vodorodni siqib chiqarilishi (3-bosqich). Bu degidratlash reaksiyasining 
degidrogenlashdan asosiy farqi hisoblanadi (degidrogenlashda vodorod va galogenning siqib 
chiqarilishi bir vaqtda amalga oshadi). 
Birinchi bosqich Brensted-Lauri bo’yicha kislota – asos muvozanati hisoblanadi. Sulfat 
kislotani suvda erishida quyidagi reaksiya amalga oshadi:

---

67