O'razalieva Lobar “Jahon tarixi” fanidan tayyorlagan Mavzu

Xulosa
ХVIII asrning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida ikki o'ta muhim jarayon ro'y 
berdi.ХVI asrda boshlangan agrar inqilob yakunlandi; g'ov tutish va 
dehqonlarni erlardan haydab chiqarish ulkan ko'lamda amalga oshirildi. G'ov 
tutishlarga qarshi kurashganlar qattiq jazolanardi. Ko'plab xonavayron 
bo'lgan dehqonlar, yollanma qishloq ishchilari va qishloq xunarmandlari 
shaharlarga ish qidirib kelardilar, qashshoqlar va daydilar safiga 
qo'shilardilar.Dehqonlar va mayda xunarmandlarning xonavayron bo'lishi 
oqibatida arzon ishchi kuchi bozori paydo bo'ldi, bu esa, o'z navbatida, 
yollanma mehnatning rivojlanishiga ko'maklashdi. Qishloq xo'jaligida 
dehqonlarning mayda egaliklari o'rniga o'rta va yirik fermerlik xo'jaliklari 
shakllandi. Xonavayron dehqonlarning qo'plari Shimoliy Amerikadagi 
mustamlakalarga yo'l oldi.Mamlakatda moliyaviy doiralarning qudrati oshib 
bordi. 1694 yilda Ingliz bankiga asos solindi. Ushbu muassasaning zayomlari 
va pul operasiyalari tufayli ХVIII asrda sertarmoqli moliyaviy tizim vujudga 
keldi.ХVIII asr sanoatida ham sezilarli o'zgarishlar ro'y berdi. Mayda 
ishlabchiqarish o'rnini manufakturalar egalladi. Ingliz sanoatining qiyofasini 
o'zgartirib Yuborgan ixtirolar qilindi.
Sanoat tarmoqlaridan to'qimachilik, 
metallurgiya, ko'mir sanoatlari tezkor sur'atlarda rivojlandi.Mamlakatda 
yangi sanoat markazlari yuzaga keldi – Manchester, Birmingem, Liverpul va 
boshq. Sanoatning rivojlanish fabrikalarida ishlaydigan yollanma ishchilar 
qatlamini shakllantirdi. Fabrikalardagi mehnat o'zining og'irligi va bir xilligi 
bilan ajralib turardi. Ish kuni 14-18 soatdan iborat bo'lib, maosh o'ta kam 
miqdorda to'lanardi. Fabrikalarda ko'plab ayollar va bolalar mehnat qilardilar. 
Yangi mashinalarning ixtiro qilinishi ko'plab ishdan bo'shatishlarga olib 
kelardi. Mashinalarni sindirish va majaqlab tashlash (luddchilik) ishchilar 
noroziligining dastlabki shakllaridan biri edi. ХVIII asrning ikkinchi yarmida 
stachka (ish tashlash) harakati yuzaga keldi. Ishchilar asta-sekin birlashdilar 
va o'z huquqlari uchun kurashni boshladilar.
Iqtisodiy o'sish talablariga mos 

---

24 
ravishda iqtisodiy nazariyalar ham paydo bo'ldi. Adam Smit davlatning 
iqtisodiy boyishi, erkin raqobat va qiymat nazariyalarini yoqlab chiqqandi. 
Yangi siyosiy ta'limot ham Yuzaga keldi. T.Men, Dj.Pristli, U.Goldvinning 
qarashlari radikal-demokratik yo'nalishga ega edi.
Butun ХВИИИ asr 
davomida Angliya Fransiya bilan qizg'in kurash olib bordi. O'sha davr kishilari 
bu kurashni «ikkinchi Yuz yillik urush» deb atadilar. 40-yillarda savdo 
raqobati Amerikaga ko'chib, Kanada uchun urushga aylandi. 1760 yilga kelib 
inglizlar Fransiyaning Kanadadagi asosiy tayanch nuqtalari – Dyuken, Kvebek 
va Monrealni egallab oldilar, 1763 yili esa fransuzlarni Kanadadan umuman 
siqib chiqardilar.
ХVIII asrda hokimiyat tulaligicha ikki palata - lordlar palatasi 
va jamoalar palatasidan iborat parlament qo'lida edi. Jamoalar palatasi aholi 
tomonidan saylansa-da, mamlakatning 5,5 mln. aholisidan faqat 250 ming 
kishigina saylov xukukiga ega edi. Kupgina yirik sanoat shaharlari 
parlamentda yoki buto'nlay uz deputatlariga ega emas yoki deputatlar soni 
juda kam edi. Masalan, 500 ming aholiga ega bo'lgan London shahri 4 ta 
deputatlik o'rnigagina ega edi. Asr oxiriga kelib qirolning parlamentda 
ko'pchilik o'ringa ega bo'lgan partiyalar vakillaridan vazirlarni tayinlashi odat 
tusiga kirdi. Bu paytda parlamentda o'ringa ega bo'lgan asosiy partiyalar 
ikkita - tori va vigi edi. 

---

25