Оралиқ ва якуний назорат саволлари

Ommaviy axborot vositalarining roli i i kuchaytirish, jurnalistlarning professional faoliyatini himoya qilish. Ommaviy axborot vositalari demokratiya va so‘z erkinligining o‘ziga xos ulchovi, ko‘rsatkichi bo‘lib xizmat qiladi. Erkin va mustaqil ommaviy axborot vositalari demokratik tarakkistni rag‘batlantiradi va mustahkamlaydi. Ommaviy axborot vositalari erkin va mustaqil bo‘lgan takdirdagina ijtimoiy-siyosiy jarayonlar to‘g‘risidagi haqiqat ifoda etilishi mumkin. Binobarin, ommaviy axborot vositalari erkinligini kafolatlash va shu orqali muammolarni keng jamoatchilik bilan muhokama qilish, odamlarning erkin fikr bildirishlari uchun keng yo‘l ochib berish jamiyatni erkinlashtirishning asosiy tamoyillaridan biridir. Ommaviy axborot vositalari tom ma’noda «to‘rtinchi hokimiyat» darajasiga ko‘tarilmas ekan, qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatlari kabi ta’sirchan kuchga aylanmas ekan, demokratik islohotlarning kechishi qiyinlashadi.

«Gazetalar, jurnallar, axborotnomalar, byulletenlar, axborot agentliklari, televidenie (kabelli, efirkabelli televidenie) va radioeshittirishlar, hujjatli kino, elektron axborot ttimщ shupingdek, doimiy pomga ega bo‘lgan, davlat tasarrufidagi, mustaqil va boshqa ommaviy davriy nashrlar omma­viy axborot vositalaridir».

Ta’kidlash joizki, so‘z erkinligini bo‘g‘ayotgan davlat o‘z ildiziga bolta urayotgan, xavf-xatardan ogoh etadigan jarchining ovozini bo‘g‘ayotgan, o‘zini fikrsizlik, turg‘unlik ummoniga tanazzulga sudrayotgan bo‘ladi. De­mokratik tuzum esa xalqning fikriga tayanadi, xalqdan himoya topadi. Demokratik davlatlarda ommaviy axborot vositalariga qo‘pol bo‘lsa ham jamiyat manfaatlarini «qo‘riqlovchi ko‘ppak», deb nisbat beradilar. Etakchi demokratik davlatlarda ular jamiyatning «ko‘zlarii», «quloqlari» vazifasini bajaradi. Ogohlantiruvchi tizim sifatida ular jamiyatdagi illatlardan xabar beruvchi, muammolarni dadil ko‘tarib chiqib, ularning turli echimlarini taklif qiluvchi qudratli kuchga aylangan. Bu tuzumda ommaviy axborot vositalari, bir tomondan, munozaralar yuritiladigan minbar bo‘lsa, ikkinchi tomondan, fuqarolar uchun xolis axborot olish manbai bo‘lib xizmat qiladi.

Mamlakatimizda ommaviy axborot vositalari faoliyatining huquqiy asoslarini mustahkamlash borasida qator ishlar qilindi. «Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida», «Axborot olish kafolatlari va erkinliklari to‘g‘risida», «Jurnalistlarning kasbiga doir faoliyatini himoya qilish to‘g‘risida», «Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to‘g‘risida» qonunlar qabul qilindi. Jurnalistlarni qayta tayyorlash xalqaro jamoatchilik markazi, Milliy matbuot markazi, Ommaviy axborot vositalarini demokratlashtirish va kullab-quvvatlash jamg‘armasi tuzildi. Boshqacha aytganda, respublikamizda ommaviy axborot vositalari faoliyatining zarur huquqiy bazasi va ularni erkinlashtirish uchun shart-sharoitlar yaratilgan.

Bugungi kunda ommaviy axborot vositalarini «to‘rtinchi hokimiyat»ga aylantirish dolzarb vazifaga aylanmoqda. Ularni mustaqil ijtimoiy kuchga, siyosiy tizimning to‘laqonli bo‘g‘iniga va jamoatchilik fikrini shakllantiruvchi ta’sirchan vositaga ay­lantirish islohotlar talabi bo‘lib qolmoqda. Mutaxassislarning fikricha, ommaviy axborot vositalarining erkinligi va mustaqilligi uch omilga bog‘liq. Bular: birinchidan, maxsus qonunlar va qoidalarning mavjudligi; ikkinchidan, axborot sohasida bozor munosabatlari va raqobat muhitining amal qilishi; uchinchidan, jurnalistlarning kasb mahorati va o‘z so‘zi uchun mas’uliyat darajasi.

Demak, avvalo, ommaviy axborot vositalari erkin va mustaqil bo‘lishi kerak. Bu ular davlatdan mutlaqo mustaqil bo‘lib, alohida shaxslar qo‘liga o‘tib ketishi kerak, degani emas. Gap mustaqillikning eng yuksak darajasi ichki mustaqillik haqida bormoqda. Ommaviy axborot vositalarining bunday mustaqilligi jurnalistlar ijodining erkinligi, mavzu tanlash va fikr berishdagi mustaqillikda namoyon bo‘ladi. Bunda jurnalistning ma’muriy immunitetga ega bo‘lishi nazarda tutiladi. YA’ni, jurnalistning material tayyorlashda uz rahbariyatidan mustaqil bo‘lishi hamda o‘z ijod namunalari uchun faqatgina uning o‘zi mas’uliyatli va javobgar bo‘lishi talab etiladi. SHundagina jurnalistning ijodiy faoliyatini faqatgina ommaviy axborot vositalari faoliyatiga daxldor qonunlargina cheklaydi, xolos. Ish joyida jurnalistlarni faqatgina ijodiy jarayonga aloqasi bo‘lmagan xatolari uchungina jazolash mumkin bo‘ladi. Ijodidagi xatolari kimningdir qadrkimmatini, sha’nini poymol qilgani uchun, buzgunchi g‘oyalarni targib qilgani ski voqeaxodisalarni buzib talqin qilgani uchun esa u faqat sud oldida javob beradi. SHundagina jurnalistning ijodiy saloxdyati to‘la ro‘yobga chiqishiga sharoit yaratiladi, u professional mustaqillikka ega bo‘ladi.

32--Адвокатура ва адвокатлик тушунчаси.

JAVOB. O‘zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati O‘zbekiston Respublikasi Kons­titutsiyam, «Advokatura to‘g‘risida»gi, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunlari, shuningdek, Jinoyat protsessual kodeksi, Fuqarolik protsessual kodeksi, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeks va boshqa normativhuquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi.

2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha harakatlar strategiyasi asosida advokatura instituti takomillashtirilishi nazarda tutilgan.

Jinoyat, fuqarolik, ma’muriy va xo‘jalik ishlarining qurilishida advokat­ning rolini kuchaytirish maqsadida quyidagi ishlar ko‘zda tutilmoqda:

Advokat tomonidan dalillarni tuplash vaularni jinoyat ishi materiallariga kushish mexanizmы takomillashtiriladi. O‘zbekiston Respublikasi «Advo­katlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi tutrisida»gi qonunining 4moddasida, «Advokatura to‘g‘risida»gi qonunining 6-moddasida advokatlar sudlarda, shuningdek, ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chikayotgan organlarda dalil sifatida foydalanilishi mumkin bo‘lgan faktlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni tuplash huquqi egadirlar, deb belgilangan, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat protsessual kodeksining 87-moddasida «himoyachi dalillar sifatida foydalanilishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlarni: ishga taalluqli axborotga ega bo‘lgan shaxslarni so‘rovdan o‘tkazish hamda ularning roziligi bilan yozma tushuntirishlar olish; davlat organlariga va boshqa organlarga, shuningdek korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga so‘rov yuborish hamda ulardan ma’lumotnoma­lar, tavsifnomalar, tushuntirishlar va boshqa hujjatlarni olish orqali tuplashga xaqli» ekani qayd etilgan. Endilikda Harakatlar strategiyasi asosida advokatlarning dalillarni tuplash va ularni jinoyat ishi materiallariga kushish tartibi takomil­lashtiriladi.

Sudgacha va sudda ish yuritishda advokat tomonidan yuridik yordam ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan masalalar bo‘yicha davlat organlari va tashkilotlardan ma’lumotnomalar, tavsifnomalar va boshsa hujjatlarni, ekspertlarning yozma xulosalarini, mutaxassislarning ma’lumotmaslax,atlarini surash va olish tartibi aniqlashtiriladi, O‘zbekiston Respublikasi «Advokatura to‘g‘risida»gi qonunining 6moddasida, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunining 4-moddasida advokatlarning huquq, va vakolatlari keltirilgan bo‘lib, ushbu huquqlarni amalga oshirish tartibi qonun hujjatlarida aniq berilmagan. Masalan, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunining 4moddasida «Muayyan ishni olib borishga advokatning vakolatli ekanligi order bilan tasdiqlanadi» deb keltiriladi. Advokatlar so‘rovnoma bilan davlat organlari, tashkilotlari yoki muassasalariga murojaat qilganida so‘rovnomaga advokatlik orderi ilova qilinmaganligi vaji bilan yuk,orida keltirilgan qoidaga asoslanib, so‘rovnomani javobsiz koldirish holatlari uchrab turadi. SHu kabi tushunmovchiliklarni bartaraf etish maqsadida Harakatlar strategiyasi asosida sudgacha va sudda ish yuritishda advokat tomonidan yuridik yordam ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan masalalar bo‘yicha davlat organi va tashkilotlardan ma’lumotnomalar, tavsifnoma va boshqa hujjatlarni, ekspertlarning yozma xulosalarini, mutaxassislarning ma’lumotmaslahatlarini surash va olish tartibi aniqlashtiriladi.

Advokatura institutini yanada musta\kamlash maqsadida quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish ko‘zda tutilmoqda:

1. Advokatlarga hakamlik sudlarida %akam sifatida ishtirok etish huquqini berish. Advokatlarni nizolashuvchi taraflarning o‘zaro kelishuviga muvofiq nizoni hakamlik sudida ko‘rib chiqish uchun hakamlik sudi sudyasi sifatida tanlash imkoni berilmoqda. Natijada xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar o‘rtasidagi nizolarga davlat aralashuvi minimallashadi, nizolarni sudgacha xal qilish tartibi keng kullanilishiga erishiladi.

2. Advokat so‘rovini ko‘rib chiqish tartibi va muddatlarini aniqlashtirish.

Harakatlar strategiyasida nazarda tutilgan Fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish (FXDYO) organlari tizimini isloh etish, bu borada qonun hujjatlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish fuqarolikhuquqiy va xo‘jalik nizolarini oldini olishga qaratilgan institut sifatida notarial idoralarni yanada rivojlantirishga, aholiga qulay va sifatli huquqiy yordam ko‘rsatilishiga, notarial idoralarni malakali mutaxassislar bilan to‘ldirishga, notarial idoralar va FXDYO organlari faoliyatiga zamonaviy axborotkommunikatsiya texnologiyalarni joriy etishga xizmat qilishi shubxasiz.

33--Адвокатларга ҳакамлик судларида ҳакам сифатида иштирок этиш ҳуқуқининг берилиш зарурати.

O`zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyam, «Advokatura to‘g‘risida»gi, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunlari, shuningdek, Jinoyat protsessual kodeksi, Fuqarolik protsessual kodeksi, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeks va boshqa normativhuquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi.

2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha harakatlar strategiyasi asosida advokatura instituti takomillashtirilishi nazarda tutilgan.

Jinoyat, fuqarolik, ma’muriy va xo‘jalik ishlarining qurilishida advokatning rolini kuchaytirish maqsadida quyidagi ishlar ko‘zda tutilmoqda:

Advokat tomonidan dalillarni tuplash vaularni jinoyat ishi materiallariga kushish mexanizmы takomillashtiriladi. O‘zbekiston Respublikasi «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi tutrisida»gi qonunining 4moddasida, «Advokatura to‘g‘risida»gi qonunining 6-moddasida advokatlar sudlarda, shuningdek, ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chikayotgan organlarda dalil sifatida foydalanilishi mumkin bo‘lgan faktlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni tuplash huquqi egadirlar, deb belgilangan, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat protsessual kodeksining 87-moddasida «himoyachi dalillar sifatida foydalanilishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlarni: ishga taalluqli axborotga ega bo‘lgan shaxslarni so‘rovdan o‘tkazish hamda ularning roziligi bilan yozma tushuntirishlar olish; davlat organlariga va boshqa organlarga, shuningdek korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga so‘rov yuborish hamda ulardan ma’lumotnomalar, tavsifnomalar, tushuntirishlar va boshqa hujjatlarni olish orqali tuplashga xaqli» ekani qayd etilgan. Endilikda Harakatlar strategiyasi asosida advokatlarning dalillarni tuplash va ularni jinoyat ishi materiallariga kushish tartibi takomillashtiriladi.

Sudgacha va sudda ish yuritishda advokat tomonidan yuridik yordam ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan masalalar bo‘yicha davlat organlari va tashkilotlardan ma’lumotnomalar, tavsifnomalar va boshsa hujjatlarni, ekspertlarning yozma xulosalarini, mutaxassislarning ma’lumotmaslax,atlarini surash va olish tartibi aniqlashtiriladi, O‘zbekiston Respublikasi «Advokatura to‘g‘risida»gi qonunining 6moddasida, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunining 4-moddasida advokatlarning huquq, va vakolatlari keltirilgan bo‘lib, ushbu huquqlarni amalga oshirish tartibi qonun hujjatlarida aniq berilmagan. Masalan, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunining 4moddasida «Muayyan ishni olib borishga advokatning vakolatli ekanligi order bilan tasdiqlanadi» deb keltiriladi. Advokatlar so‘rovnoma bilan davlat organlari, tashkilotlari yoki muassasalariga murojaat qilganida so‘rovnomaga advokatlik orderi ilova qilinmaganligi vaji bilan yuk,orida keltirilgan qoidaga asoslanib, so‘rovnomani javobsiz koldirish holatlari uchrab turadi. SHu kabi tushunmovchiliklarni bartaraf etish maqsadida Harakatlar strategiyasi asosida sudgacha va sudda ish yuritishda advokat tomonidan yuridik yordam ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan masalalar bo‘yicha davlat organi va tashkilotlardan ma’lumotnomalar, tavsifnoma va boshqa hujjatlarni, ekspertlarning yozma xulosalarini, mutaxassislarning ma’lumotmaslahatlarini surash va olish tartibi aniqlashtiriladi.

Advokatura institutini yanada musta\kamlash maqsadida quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish ko‘zda tutilmoqda:

1. Advokatlarga hakamlik sudlarida %akam sifatida ishtirok etish huquqini berish. Advokatlarni nizolashuvchi taraflarning o‘zaro kelishuviga muvofiq nizoni hakamlik sudida ko‘rib chiqish uchun hakamlik sudi sudyasi sifatida tanlash imkoni berilmoqda. Natijada xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar o‘rtasidagi nizolarga davlat aralashuvi minimallashadi, nizolarni sudgacha xal qilish tartibi keng kullanilishiga erishiladi.

34--Адвокат сўровини кўриб чиқиш тартиби ва муддатларини аниқлаштириш зарурати.

O`zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyam, «Advokatura to‘g‘risida»gi, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunlari, shuningdek, Jinoyat protsessual kodeksi, Fuqarolik protsessual kodeksi, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeks va boshqa normativhuquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi.

2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha harakatlar strategiyasi asosida advokatura instituti takomillashtirilishi nazarda tutilgan.

Jinoyat, fuqarolik, ma’muriy va xo‘jalik ishlarining qurilishida advokatning rolini kuchaytirish maqsadida quyidagi ishlar ko‘zda tutilmoqda:

Advokat tomonidan dalillarni tuplash vaularni jinoyat ishi materiallariga kushish mexanizmы takomillashtiriladi. O‘zbekiston Respublikasi «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi tutrisida»gi qonunining 4moddasida, «Advokatura to‘g‘risida»gi qonunining 6-moddasida advokatlar sudlarda, shuningdek, ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chikayotgan organlarda dalil sifatida foydalanilishi mumkin bo‘lgan faktlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni tuplash huquqi egadirlar, deb belgilangan, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat protsessual kodeksining 87-moddasida «himoyachi dalillar sifatida foydalanilishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlarni: ishga taalluqli axborotga ega bo‘lgan shaxslarni so‘rovdan o‘tkazish hamda ularning roziligi bilan yozma tushuntirishlar olish; davlat organlariga va boshqa organlarga, shuningdek korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga so‘rov yuborish hamda ulardan ma’lumotnomalar, tavsifnomalar, tushuntirishlar va boshqa hujjatlarni olish orqali tuplashga xaqli» ekani qayd etilgan. Endilikda Harakatlar strategiyasi asosida advokatlarning dalillarni tuplash va ularni jinoyat ishi materiallariga kushish tartibi takomillashtiriladi.

Sudgacha va sudda ish yuritishda advokat tomonidan yuridik yordam ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan masalalar bo‘yicha davlat organlari va tashkilotlardan ma’lumotnomalar, tavsifnomalar va boshsa hujjatlarni, ekspertlarning yozma xulosalarini, mutaxassislarning ma’lumotmaslax,atlarini surash va olish tartibi aniqlashtiriladi, O‘zbekiston Respublikasi «Advokatura to‘g‘risida»gi qonunining 6moddasida, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunining 4-moddasida advokatlarning huquq, va vakolatlari keltirilgan bo‘lib, ushbu huquqlarni amalga oshirish tartibi qonun hujjatlarida aniq berilmagan. Masalan, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunining 4moddasida «Muayyan ishni olib borishga advokatning vakolatli ekanligi order bilan tasdiqlanadi» deb keltiriladi. Advokatlar so‘rovnoma bilan davlat organlari, tashkilotlari yoki muassasalariga murojaat qilganida so‘rovnomaga advokatlik orderi ilova qilinmaganligi vaji bilan yuk,orida keltirilgan qoidaga asoslanib, so‘rovnomani javobsiz koldirish holatlari uchrab turadi. SHu kabi tushunmovchiliklarni bartaraf etish maqsadida Harakatlar strategiyasi asosida sudgacha va sudda ish yuritishda advokat tomonidan yuridik yordam ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan masalalar bo‘yicha davlat organi va tashkilotlardan ma’lumotnomalar, tavsifnoma va boshqa hujjatlarni, ekspertlarning yozma xulosalarini, mutaxassislarning ma’lumotmaslahatlarini surash va olish tartibi aniqlashtiriladi.

Advokatura institutini yanada musta\kamlash maqsadida quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish ko‘zda tutilmoqda:

1. Advokatlarga hakamlik sudlarida %akam sifatida ishtirok etish huquqini berish. Advokatlarni nizolashuvchi taraflarning o‘zaro kelishuviga muvofiq nizoni hakamlik sudida ko‘rib chiqish uchun hakamlik sudi sudyasi sifatida tanlash imkoni berilmoqda. Natijada xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar o‘rtasidagi nizolarga davlat aralashuvi minimallashadi, nizolarni sudgacha xal qilish tartibi keng kullanilishiga erishiladi.

35--Адвокатга лицензия бериш ва уни интизомий жавобгарликка тортиш масаласида давлат органларининг ролини камайтиришнинг ижтимоий зарурати.

Advokat (lot. advocatus, advocare – yordamga chaqirish) – yuridik yordam ko‘rsatuvchi shaxs. Jinoyat ishlari bo‘yicha surishtiruv, tergov harakatlari yuritil-ganda va sud majlisida, fuqaroviy ishlar sudda, xo‘jalik nizolari xo‘jalik sudlarida yoki ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlar sudya yoxud vakolatli organlar (mansabdor shaxslar) tomoni-dan ko‘rilganda ishtirok etadi, qonunda belgilangan vakolatga ega bo‘ladi. Oʻzbekiston Respublikasi "Advokatura to‘g‘risida"gi Qonunida (1996 yil 27 dekabr) ko‘rsatilishicha, oliy yuridik ma’lumotli va belgilangan tartibda advokatlik faoliyati bilan shug‘ullanish huquqini beruvchi litsenziya olgan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi Oʻzbekiston Respublikasida A. bo‘lishi mumkin.Oʻzbekiston Respublikasi "Advokatlik faoliyatining ka-folatlari va avdokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida"gi Qonunida (1998 yil 25 dekabr) A.lik faoliyati bilan shug‘ullanish huquqi, faoliyatining asosiy prinsiplari, A. qasamyodi, vakolatlari, mustaqilligini ta’minlash, daxleizligi, A.lik faoliyatiga aralashishga yo‘l qo‘yilmasligi va uning himoyalanishini ta’minlash, A.ning ijtimoiy himoyasi choralari va boshqa belgilab berilgan. A. jismoniy va yuridik shaxslarga huquqiy yordam ko‘rsatish maqsadida: huquqiy masalalar bo‘yicha maslahatlar va tushuntirishlar, qonun hujjatlari yuzasidan og‘zaki va yozma ma’lumotlar beradi; huquqqa oid arizalar, shikoyatlar va boshqa hujjatlarni tuzadi; fuqarolik ishlari hamda ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlar bo‘yicha sudda, boshqa davlat organlarida, jismoniy va yuridik shaxslar oldida vakillikni amalga oshiradi; jinoiy ishlar bo‘yicha surish-tiruvda, dastlabki tergovda va sudda himoyachi; jabrlanuvchi, fuqaroviy da’-vogar, fuqaroviy javobgarning vaki-li; agar gumon qilinuvchi, ayblanuv-chi, sudlanuvchi yoki jabrlanuvchining man-faatlari bilan qonuniy vakilning manfaatlari o‘zaro mos kelmasa, gumon qilinuvchi, ayblanuvchi, sudlanuvchi yoki jabrlanuvchi tarafida ishtirok etish uchun qaror yoki ajrim bilan advokat si-fatida katnashadi (Qonunning 5-modda l-qismi va Oʻzbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual ko-deksi (JPK) 49-, 55-, 59-.60-, 62-mod-dalari). A. jinoyat ishi bo‘yicha o‘z vazi-fasini amalga oshirish munosabati bilan bilgan ma’lumotlarni oshkor qilishga haqli emas (Oʻzbekiston Respublikasi JPK 53-modda 3-qismi). Advokatura to‘g‘risidagi Qonunda "ad-vokat himoyachilik yoki vakillik vazi-188fasini bajarayotganda o‘ziga ma’lum bo‘lib qolgan tafsilotlar yuzasidan guvoh sifatida so‘roq qilinishi mumkin emas"ligi qatiy belgilangan (10-modda 2-qism).A. tadbirkorlik faoliyatiga va xo‘jalik nizolari to‘g‘risidagi ishlar bo‘yicha yuridik xizmat, qonun hujjatlarida man etilmagan boshqa tur-dagi yuridik yordam ham ko‘rsatishi mum-kin.A. kasbiy faoliyatini amalga oshirish chog‘ida quyidagi huquqlarga ega: tegishli masalalarni hal etishga vakolatli bo‘lgan barcha organlar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda jismoniy va yuridik shaxslarning topshirig‘iga muvofiq ularning manfaatlarini ifoda etish va huquklarini himoya qilish; sudlar-da, shuningdek ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chiqayotgan organlarda dalil sifatida foydalani-shi mumkin bo‘lgan faktlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni to‘plash; yuridik yordam ko‘rsatilishi munosabati bilan davlat or-ganlaridan hamda jamoat birlashmalaridan zarur bo‘lgan ma’lumotnomalar, tavsifnomalar va boshqa hujjatlarni so‘rash va olish; unga vakolat bergan yoki uning himoyasida ish yuritayotgan sudga va boshqa davlat organlariga to‘plangan materi-allarni taqsim etish; mansabdor shax-slarga iltimosnoma va shikoyat berish hamda ulardan yozma tarzda dalil-isbot-li javob olish; qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa harakatlarni bajarish. Jinoiy ishni ko‘rib chiqishda qatnashishga tayinlangan A. fuqaroning to‘lovga qobiliyatsizligini vaj qilib, unga yuridik yordam ko‘rsatishdan bosh tortishga haqli emas. A. davlat xizmati-da turishi ham mumkin emas. Qonunning 9-moddasida u A.lik sirini saqlashi shartligi alohida ta’kidlangan. A. o‘z kasbiy vazifalarini bajarayotganida unga biror-bir shaklda ta’sir o‘tkazishga yo‘l qo‘yilmaydi, A.lik dalillari (ashyolari), hujjatlari undan olib qo‘yilishi yoki ko‘zdan kechirilishi, shuningdek, o‘zi yuridik yordam ko‘rsatayotgan shaxslar bilan uchrashish huquqi cheklanishi, uning ish yuzasidan huquqiy nazari xususida su-rishtiruv organi, tergovchi, prokuror taqdimnoma kiritishi, shuningdek, sud xususiy ajrim chiqarishi mumkin emas.A.lik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi shaxslar hamda xususiy A.lik amali-yoti bilan shug‘ullanuvchi ayrim shaxslar mustaqil, ko‘ngilli kasbiy birlashmalarini o‘z ichiga olgan, advokatura nomi bilan ataluvchi huquq muassasasi orqali jismoniy va yuridik shaxslarga huquqiy yordam ko‘rsatadi (qarang Advokatura)."Advokatura to‘g‘risida"gi Oʻzbekiston Respublikasi qonunida advokatning yordamchisi bo‘lishi mumkinligi ko‘rsatilgan.

36--Ҳаракатлар стратегиясида нотариат ва ФХДЁ органлари тизимини ислоҳ қилишга қаратилган чора-тадбирлар.

37--Адвокатура институтини ривожлантириш, жиноят, фуқаролик, маъмурий ва иқтисодий ишларини кўриб чиқишда адвокатнинг ўрнини оширишга қаратилган чора-тадбирлар.

JAVOB: Advokat tomonidan dalillarni tuplash vaularni jinoyat ishi materiallariga kushish mexanizmы takomillashtiriladi. O‘zbekiston Respublikasi «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi tutrisida»gi qonunining 4moddasida, «Advokatura to‘g‘risida»gi qonunining 6-moddasida advokatlar sudlarda, shuningdek, ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rib chikayotgan organlarda dalil sifatida foydalanilishi mumkin bo‘lgan faktlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni tuplash huquqi egadirlar, deb belgilangan, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat protsessual kodeksining 87-moddasida «himoyachi dalillar sifatida foydalanilishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlarni: ishga taalluqli axborotga ega bo‘lgan shaxslarni so‘rovdan o‘tkazish hamda ularning roziligi bilan yozma tushuntirishlar olish; davlat organlariga va boshqa organlarga, shuningdek korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga so‘rov yuborish hamda ulardan ma’lumotnomalar, tavsifnomalar, tushuntirishlar va boshqa hujjatlarni olish orqali tuplashga xaqli» ekani qayd etilgan. Endilikda Harakatlar strategiyasi asosida advokatlarning dalillarni tuplash va ularni jinoyat ishi materiallariga kushish tartibi takomillashtiriladi.

Sudgacha va sudda ish yuritishda advokat tomonidan yuridik yordam ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan masalalar bo‘yicha davlat organlari va tashkilotlardan ma’lumotnomalar, tavsifnomalar va boshsa hujjatlarni, ekspertlarning yozma xulosalarini, mutaxassislarning ma’lumotmaslax,atlarini surash va olish tartibi aniqlashtiriladi, O‘zbekiston Respublikasi «Advokatura to‘g‘risida»gi qonunining 6moddasida, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunining 4-moddasida advokatlarning huquq, va vakolatlari keltirilgan bo‘lib, ushbu huquqlarni amalga oshirish tartibi qonun hujjatlarida aniq berilmagan. Masalan, «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to‘g‘risida»gi qonunining 4moddasida «Muayyan ishni olib borishga advokatning vakolatli ekanligi order bilan tasdiqlanadi» deb keltiriladi. Advokatlar so‘rovnoma bilan davlat organlari, tashkilotlari yoki muassasalariga murojaat qilganida so‘rovnomaga advokatlik orderi ilova qilinmaganligi vaji bilan yuk,orida keltirilgan qoidaga asoslanib, so‘rovnomani javobsiz koldirish holatlari uchrab turadi. SHu kabi tushunmovchiliklarni bartaraf etish maqsadida Harakatlar strategiyasi asosida sudgacha va sudda ish yuritishda advokat tomonidan yuridik yordam ko‘rsatish uchun zarur bo‘lgan masalalar bo‘yicha davlat organi va tashkilotlardan ma’lumotnomalar, tavsifnoma va boshqa hujjatlarni, ekspertlarning yozma xulosalarini, mutaxassislarning ma’lumotmaslahatlarini surash va olish tartibi aniqlashtiriladi.

Advokatura institutini yanada musta\kamlash maqsadida quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish ko‘zda tutilmoqda:

1. Advokatlarga hakamlik sudlarida %akam sifatida ishtirok etish huquqini berish. Advokatlarni nizolashuvchi taraflarning o‘zaro kelishuviga muvofiq nizoni hakamlik sudida ko‘rib chiqish uchun hakamlik sudi sudyasi sifatida tanlash imkoni berilmoqda. Natijada xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar o‘rtasidagi nizolarga davlat aralashuvi minimallashadi, nizolarni sudgacha xal qilish tartibi keng kullanilishiga erishiladi.

2. Advokat so‘rovini ko‘rib chiqish tartibi va muddatlarini aniqlashtirish.

Harakatlar strategiyasida nazarda tutilgan Fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish (FXDYO) organlari tizimini isloh etish, bu borada qonun hujjatlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish fuqarolikhuquqiy va xo‘jalik nizolarini oldini olishga qaratilgan institut sifatida notarial idoralarni yanada rivojlantirishga, aholiga qulay va sifatli huquqiy yordam ko‘rsatilishiga, notarial idoralarni malakali mutaxassislar bilan to‘ldirishga, notarial idoralar va FXDYO organlari faoliyatiga zamonaviy axborotkommunikatsiya texnologiyalarni joriy etishga xizmat qilishi shubxasiz

38--Ротациянинг ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва назорат органлари тизими фаолиятига таъсири

JAVOB. 2014 yil 5 mayda «Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to‘g‘risida»gi qonun qabul qilindi. Ushbu qonunning maqsadi davlat hokimiyati organlari faoliyatining ochiqligini, ular faoliyati haqidagi axborotlardan ommaviy axborot vositalari, fuqarolik jamiyati institutlari, aholining (axborotdan foydalanuvchilarning) keng foydalanishini ta’minlashga qaratilgan.

Qonunning asosiy vazifalari davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining faoliyati to‘g‘risidagi axborotdan jismoniy va yuridik shaxslarning erkin foydalanishini ta’minlash; davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining faoliyati haqidagi axborotlarni olishga bo‘lgan huquqni kafolatlash; davlat organlari hamda ular mansabdor shaxslarining qabul qilinayotgan qarorlar uchun javobgarligini oshirish; davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining faoliyati haqidagi axborotlarning tarqatilishi tartibini belgilashdan iborat. SHunday qilib, davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatini erkinlashtirish, ularni xalq extiyojlari va manfaatlariga yaqinlashtirish, ularning fuqarolik jamiyati institutlari bilan ijtimoiy sheriklik va hamkorligini rivojlantirish, hech shubxasiz, pirovardida davlat apparati faoliyati samaradorligini oshirishga, davlatning jamiyat manfaatlariga yanada ko‘proq xizmat qiluvchi institutga aylantirishga qulay imkoniyat yaratadi.

Xozirgi davrda xalq bilan samarali muloqotni ta’minlash «Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili» Davlat dasturining eng muhim va dolzarb vazifalaridan biri bo‘ldi. SHu munosabat bilan jamoatchilik nazoratini takomillashtirish, nodavlatnotijorat tashkilotlarini, ommaviy axborot vositalarini yanada rivojlantirish, shuningdek, mahallaning jamiyat hayotidagi rolini kuchaytirish nazarda tutilmoqda.¹⁰

O‘zbekiston Respublikasida mazkur soha taraqqiyoti uchun qator tashkiliy va huquqiy chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda va bugungi kunga kelib kariyb ellikka yaknn qonun va qonunosti hujjatlari davlat va xususiy sektor faoliyatida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy qilish va ulardan foydalanishni tartibga solib kelmoqda.

Ta’kidlash joizki, mamlakatimiz rivoji va islohotlarning muvaffaqiyatli kechishi ko‘p jihatdan davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining xalqka sifatli va tezkorlik bilan xizmat ko‘rsatishi, bu borada uz faoliyatining ochiqligi, shaffofligi va o‘z navbatida bu jarayonlardan keng aholining xabardorligi, ularga daxldorligida namoyon bo‘ladi.

«Elektron hukumat» tizimini takomillashtirish, davlat xizmatlari ko‘rsatishning samarasi, sifati va aholi hamda tadbirkorlik sub’ektlarining ulardan foydalanish imkoniyatini oshirish. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Reslublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasining maqsadi olib borilayotgan islohotlar samaradorligini tubdan oshirish, davlat va jamiyatning har tomonlama va jadal rivojlanishini ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratishdan, mamlakatni modernizatsiya qilish va barcha sohalarni erkinlashtirishdan iborat ekani haqidagi fikrlari o‘ta muhim ahamiyatga ega

39--Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва назорат идоралари ходимлари орасида ҳуқуқбузарликлар

JAVOB. Muvofiqlashtirishning mohiyati. Umumiy maqsadga erishish yo‘lida jinoyatchilikka qarshi ko‘rashni amalga oshiradigan organlar faoliyatini tartibga solish, samaradorligini yanada oshirish yo‘lida o‘zaro kelishib harakat qilish muvofiqdashtirishning mohiyatini belgilaydi. Modomiki, maqsad umumiy, ya’ni jinoyatchilikka qarshi ko‘rashish ekan, demak, shu faoliyatni amalga oshiradigan organlar ishini muvofiqlashtirish shartmi? X,ammasi ham yagona va umumiy maqsadga xizmat qiladiku? To‘g‘ri, lekin ularning har biri mustaqil xolda uz vakolati doirasidagina uzlariga xos shakl va usullar bilan jinoyatchilikka qarshi ko‘rashadi. Afsuski, jinoyat turlari shu darajada xilmaxilki, ularga qarshi samarali ko‘rashish, oldini olish va yo‘l qo‘ymaslik mavjud butun imkoniyatni bevosita ishga solishni, barcha kuchlarni birlashtirishni talab qiladi. Aynan ana shu talabni jinoyatchilikka qarshi ko‘rashni amalga oshiradigan organlar faoliyatini muvofiqlashtirish orqaligina amalga oshirish mumkin.

Ana shu tamoyillarga va asosiy yo‘nalishlarga rioya qilgan xolda, jinoyatchilikka qarshi ko‘rash samaradorligini ta’minlash maqsadida tezkorkidiruv faoliyati, surishtiruv hamda dastlabki tergovni amalga oshirish organlarining faoliyati muvofiqlashtirilib, huquqni himoya qiluvchi va nazorat organlari hamkorligi yo‘lga qo‘yiladi, davriy hamda uzok muddatga mo‘ljallangan hamkorlikdagi chora-tadbirlar dasturlari, aniq yo‘naltirilgan rejalar tizimi ishlab chiqiladi, ularning to‘liq va sifatli ijro etilishini ta’minlashga qaratilgan muvofiqlashtiruvchi kengash qabul qilgan qarorlar ijrosiga jiddiy e’tibor qaratiladi va ijrosi ta’minlanadi. Har olti oyda tezkorkidiruv va izlov ishlarining axvoli, natijalari muvofiqlashtirish kengashlarida muhokama qilinib, faoliyatning samaradorligini oshirishga qaratilgan aniq chora-tadbirlar belgilanib, ijrosi ta’minlab boriladi.

• Muvofiqlashtirishning maqsadi jinoyatchilikka qarshi ko‘rash samaradorligini oshirishdir. Bu umumiy maqsad, tabiiy ravishda, barcha kuchlarni birlashtirishni, huquqni muhofaza qiluvchi organlarning jinoyatchilikka qarshi ko‘rash faoliyatida bir-birini takrorlamaslikni, biri boshqasining funksiyasini bajarmasligini, muayyan aniq maqsad yo‘lida kuch hamda imkoniyatlarni birlashtirishni, ayni paytda har biri qonunchilikka kattik rioya etgani xolda qonun doirasida o‘z vazifasini malakali bajarishini taqozo etadi.

SHundan kelib chiqib, muvofiqlashtirishning asosiy maqsadi jinoyatchilikka qarshi ko‘rashuvchi tuzilmalarning o‘zaro bog‘liq va hamkorlikda harakat qilishini ta’minlash, jinoyatlarni tez, to‘la va har tomonlama aniqlash, tergov olib borish, jinoyatni ochish hamda vakolatli organlarga uning yuzaga kelish sabab va sharoitlarining oldini olishga qaratilgan choralarni ishlab chiqish hisoblanadi.

40--Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси ва унинг асосий вазифалари

JAVOB.

2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasining ikkinchi yo‘nalishi «Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilishning ustuvor yo‘nalishlari»ga bag‘ishlangan bo‘lib, uning 2.4.bandida «Jinoyatchilikka qarshi ko‘rashish va huquqbuzarliklarning oldini olish tizimini takomillashtirish» masalasi nazarda tutilgan. Unda quyidagi ustuvor vazifalar belgilab berilgan:

jinoyatchilikka qarshi ko‘rashish va huquqbuzarliklarning oldini olish borasidagi faoliyatni muvofiqlashtirishning samaradorligini oshirish;

diniy ekstremizm va terrorizmga, uyushgan jinoyatchilikning boshqa shakllariga qarshi ko‘rashish bo‘yicha tashkiliyamaliy choralarni kuchaytirish;

korrupsiyaga qarshi ko‘rashishning tashkiliyhuquqiy mexanizmlarini takomillashtirish va korrupsiyaga qarshi ko‘rashish tadbirlarining samaradorligini oshirish;

aholining huquqiy madaniyati va ongini yuksaltirish, bu borada davlat tuzilmalarining fuqarolik jamiyati institutlari, ommaviy axborot vositalari bilan o‘zaro samarali hamkorligini tashkil etish.