O„quv qo„llanmada suv xo„jaligi boshqaruvini yanada takomillashtirish

Tuproq sho„rini yuvish. 
Paxtadan yuqori hosil olish uchun sho„rlangan 
erlarda qishki-bahorgi tayyorgarlik ishlarini olib borish, sho„r yuvish ishlarini 
amalga oshirish zarur. SHo„r yuvishni sizot suvlari eng chuqur joylashgan (odatda 
kuz va yanvar oyidan keyin) davrda olib borish zarur. 
Drenaj ishlab turgan sharoitda sho„r yuvish texnologiyasini tanlash zarur: 
egatlar bo„yichami yoki cheklar bo„yicha? SHo„rlanish darajasi kuchsiz bo„lsa, 
sho„r yuvishni bahorda egatlar bo„yicha 2000 m
3
/ga suv me‟yorda olib borish 
mumkin. 
Kuchsiz sho„rlangan erlarda sho„r yuvishni egatlar bo„yicha yaxob suvi 
berish bilan qo„shib olib borilsa, mehnat va suv iqtisod qilinadi. 
Kuchsiz sho„rlangan erlarni oldindan (kuzda) sho„rini yuvish maqsadga 
muvofiq emas, chunki qishning quruq kelishi va kichik me‟yorlarda suv berish 
bilan olib borilgan kuzgi sho„r yuvish kam samarali bo„lib, bahorda tuproqning 
sho„rlanishi qayta tiklanishi mumkin. 
O„rta sho„rlangan erlar, agar ular engil qumloq yoki qumoq bo„lsa egatlar 
bo„yicha yuviladi. O„rta sho„rlangan (qumoq va loyli) shuningdek, kuchli 
sho„rlangan erlarni faqat cheklar bo„yicha yuvish zarur. CHeklar bo„yicha sho„r 
yuvishni sizot suvlari chuqur joylashgan (yanvar-fevral) vaqtda amalga oshirish 
kerak. Suvni tekis tarqalishi uchun cheklarning o„lchamlari 50x50 m. bo„lishi 
kerak. Suv uzatish me‟yorini gektariga 3-4 ming. m
3
2-taktda o„rta sho„rlangan 
tuproqlarda; 5,0-6,0 ming.m
3
kuchli sho„rlangan tuproqlarda 3-taktda amalga 
oshirish lozim. 
SHo„r yuvishga tayyorgarlik ishlari. 
SHo„rlangan maydonlar sho„rini 
yuvishni samarali o„tkazishni ta‟minlashda erlarni sho„r yuvishga tayyorlash 
ishlarini sifatli bajarish muhim rol o„ynaydi. Buning uchun sho„ri yuviladigan 
maydonlar eski ekin qoldiqlaridan yaxshilab tozalanishi, sifatli haydalishi (kamida 
30-35 sm chuqurlikda), maydonlar atrofidagi ariq va zovurlar tozalanishi, sug„orish 
anjomlari tayyorlangan bo„lishi lozim. 

---

181 
Zichlangan va gipsli erlarda ikki yo„nalishda – zovurning bo„yi va eniga 
qarab chuqur (60-80 sm) yumshatish o„tkazilishi erning sho„rini yaxshi yuvilishiga 
imkoniyat yaratadi. 
Sifatli shudgorlangan dalada uzun bazali yordamida ikki yo„nalishda 5-6 sm 
li qiyalik farqi bilan joriy tekislash o„tkaziladi. So„ngra cheklar olish uchun 
belgilar qo„yib chiqiladi. 
SHo„r yuvish uchun cheklar odatda KZU-0,3 kabi mashinalar yordamida 
olinadi. CHeklarning marzasi tuproqning suv o„tkazuvchanligi va sho„r yuvish 
me‟yorlariga qarab 30-40 sm gacha balandlikda, oldin ko„ndalangiga, keyin 
bo„yiga qarab olinadi. Zarur hollarda marzalarning tutashgan joylarini qo„l kuchi 
bilan to„g„rilab chiqiladi. 
Har bir fermer o„z dalalarini sho„rlanganlik darajasiga qarab har qaysi 
maydon uchun sho„r yuvishning ma‟lum turini tanlaydi. Odatda kam sho„rlangan 
erlarda sho„r yuvishni polosalar yoki egatlar, o„rtacha va kuchli sho„rlangan erlarda 
esa cheklar yordamida o„tkazish tavsiya qilinadi. 
Muayyan dala uchun sho„r yuvishning aniq muddatlari tuproqning 
sho„rlanish darajasi, sho„rlanish tipi, tuproq xususiyatlari, sizot suvlar sathining 
chuqurligi va ekin ekish muddatiga bog„liq ravishda belgilanadi.