O„quv qo„llanmada suv xo„jaligi boshqaruvini yanada takomillashtirish

G„o„zani tuproq ostidan sug„orish (subirrigatsiya). 
Subirrigatsiya atamasi 
lotinchadagi sub – ostida, pastda va irrigation – sug„orish so„zlarining yig„indisi 
bo„lib, tuproq ostidan sug„orish deganidir. Subirrigatsiyaning asosiy vazifasi – 
grunt suvlari sathini sun‟iy ko„tarish yo„li bilan tuproqning g„o„za ildizi tarqalgan 
qismini namlashga erishishdir. Bu usulni faqat kollektor – drenaj tarmoqlari bilan 
tutashgan gidromorf va yarim gidromorf tuproqli dalalardagina qo„llash mumkin. 
Grunt suvlari sathi zovurlarni dimlash, yopiq drenajda gidrantlarni berkitish, 
shuningdek, ularni sug„orish suvi bilan to„ldirish orqali ko„tariladi. 
Subirrigatsiya suv tanqis yillari, kam sho„rlangan, mineralizatsiyasi 1-3 g/l 
bo„lgan xududlarda amalga oshiriladi. Buning uchun kollektor-zovurlar aprel 
oyining birinchi o„n kunligida dimlanadi, suv zovur sathining uchdan ikki qismini 
egallagandan keyin, ortiqchasi chiqib ketishi uchun dimlangan joydan ariqcha 
qoldiriladi yoki teshik ochiladi. 
Subirrigatsiya usulining afzalliklari: 
- g„o„zani sug„orishlar soni eng kamida bir martaga kamayadi, kuchsiz 
minerallashgan, tuprog„i sho„rlanmagan yoki kuchsiz sho„rlangan erlarda daryo 
suvi 1000-1500 m
3
/ga yoki 15-20 foizga iqtisod qilinadi; 
- paxtazorlarda begona o„tlar kamayadi; 
- g„o„za qator orasiga ishlov berish 1-2 martaga qisqaradi; 
- yonilg„i-moylash materiallari tejaladi; 
- paxta hosili 10-15 foizga oshadi; 
- har yili kollektor-zovurlarni tozalashga hojat qolmaydi. 
Yil oxiriga borib, tuproqda tuzlar miqdori bir oz ko„paysa, kech kuz, qish va 
erta bahorda – ekinlar sug„orilmaydigan davrda sho„rni 1,5-2,0 ming m
3
/ga daryo 
suvi bilan yuvish tavsiya etiladi. 
Nazorat savollari: 
1. 
O‘simliklarni sug‘orishda suv sarflarini aniqlash usullarining er ustidan, 
tomchilatib, sug‘orish usullarida qanday aniqlanadi? 
2. O‘simliklarni sug‘orishda suv sarflarini yomg‘irlatib sug‘orish usullarida suv sarfi 
qanday aniqlanadi? 

---

98 
3. O‘simliklarni sug‘orishda suv sarflarini tomizgichlardagi suv sarfi va yomg‘ir 
jadalligini aniqlash usullari nima?