O‘quv qo‘llanma (Barcha bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari uchun) Toshkent-2019

Glossariy
Volyuntarizm (lot. voluntas – iroda) – iroda borliqning eng oliy ko‘rinishi deb qarovchi falsafiy oqim. Iroda volyun­ta­rizmda tarixiy jarayonlarning obektiv qonuniyatlariga rioya qilmasdan, jamoatchilik bilan hisoblashmasdan o‘zboshimchalik bilan o‘z hohish–irodasini hamma narsadan ustun qo‘yadi.
Gumanizm – (lot.humanitas – insoniylik, insonparvarlik, inson haqida g‘amxo‘rlik) – insonni himoya qilishga, uning huquq­lariga kafillik berishni maqsad qilib olgan talimot.
Demokratiya (yunon. demos – xalq) – xalq irodasini ifoda etish tamoyilini, inson huquqlari va erkinliklarini ijtimoiy hayotning oliy qadriyati sifatida tan oluvchi xalq hokimiyatiga asoslangan siyosiy tuzum.
Ijtimoiy muhit – insonni o‘rab turgan va uning shakl­lanishi, yashashi va faoliyati yuz beradigan moddiy, manaviy va ijtimoiy shart-sharoit.
Ijtimoiy faollik – subektning jamiyat hayotida ongli holda mustaqil ishtirok etishi, uning malum ijtimoiy–ma­naviy sohada vujudga keladigan muammolarni hal etishga qara­tilgan harakati.
Ijtimoiy fikr – yuz berayotgan vaziyatlar, voqealar va xatti–harakatlarning jamiyat azolari tomonidan maqullani­shi yoki maqullanmasligi: baholashdir.
Ijtimoiy ong – jamiyatning manaviy hayotini aks ettiruvchi, ijtimoiy guruh, sinf, xalq, millatning kundalik turmushi ta­si­ri­da shakllanadigan g‘oyalar, nazariyalar, qarashlar, his-tuyg‘ular tizi­mini aks ettiruvchi falsafiy kategoriya.
Madaniyat (arab. shaharga oid, farovon maskan, taraqqiyot o‘chog‘i) – insonning tabiatga bo‘lgan o‘ziga xos faol munosabat bo‘lib, uning davomida inson o‘zini o‘rab turgan tabiiy muhitni muayyan maqsadlari asosida qayta ishlaydi, o‘zgartiradi, o‘z ehtiyojlariga moslashtiradi, moddiy va manaviy qadriyatlarni yaratadi.Madaniyat nisbiy ravishda manaviy va moddiy madaniyatga bo‘linadi. Moddiy madaniyat tushun­chasi sivilizasiya tushunchasi bilan uzviy bog‘liq.
Mentallik (mentalitet) (lot. mentalis – aqliy) – muayyan ijti­moiy, tarixiy yoki etnik umumiyatga xos bo‘lgan tafakkur va xulq ste­reotiplari.
Millat – yagona xudud, doimiy iqtisodiy aloqalar, til, mada­niyat, xarakter (mentalitet) umumiyatigi ega bo‘lgan kishilar birli­gining tarixiy shakli.