O‘quv qo‘llanma (Barcha bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari uchun) Toshkent-2019

Tasdiqlovchi modus – modus ponens
Inkor etuvchi modus – modus tollens
r → q r q	r → q  q  p

1. 
   SHartli mulohazaning natijasini tasdiqlovchi xulosa chiqarish:
   

Agar aqlli bo‘lsa, o‘ylab gapiradi.
U o‘ylab gapiradi.
Demak, u aqlli.

2. 
   SHartli mulohazaning natijasini inkor etib, xulosa chiqarish:
   

Agar meyor buzilsa, unda miqdor o‘zgarishlari sifat o‘zgarishlariga olib keladi.
Miqdor o‘zgarishlari sifat o‘zgarishlariga olib kelmadi.
Demak, meyor buzilmagan.
SHartli – qatiy sillogizmning xulosasi aniq, chin bo‘lishi uchun quyidagi holatlarga etibor berish zarur:
1. SHartli mulohazadagi asosning chinligidan natijaning chinligi, natijaning xatoligidan asosning xatoligi mantiqan kelib chiqadi.
2. SHartli mulohazadagi natijaning chinligi asosning chinligini, asosning xatoligi esa natijaning ham xatoligini isbotlamaydi.
Bu qoidalar buzilganda shartli-qatiy sillogizmning xulosasi noaniq bo‘ladi. Xulosa chiqarishning bu shakli formulalarda quyidagicha ifodalanadi:

r → q q ehtimol, r	r → q  p ehtimol  q