O‘quv qo‘llanma (Barcha bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari uchun) Toshkent-2019

Estetik madaniyat - insonning estetik faoliyati jarayoni, uning natijasida yaratilgan moddiy va manaviy qadriyatlar bo‘lib, shaxsni shakllantirish va kamolotida muhim omil bo‘lgan ijtimoiy hodisadir. Estetik madaniyat shaxs, millat, jamiyatning o‘z-o‘zini anglashi ham demakdir. CHunki estetik madaniyatda ijtimoiy birliklarning ehtiyojlari va manfaatlari, o‘ziga xosliklari, jahon tarixida tutgan o‘rni, turli ijtimoiy tizimlarga bo‘lgan munosabati ham o‘z ifodasini topadi.


Did - idrok, fahm, farosat kabi ildizi aqlga borib taqaladigan, o‘zining ehtiros, his-hayajon, subektiv baholash xususiyati bilan ulardan ajralib turadigan hamda insondagi go‘zallik, ulug‘vorlik, fojeaviylik singari estetik xususiyatlarni va nafosatni idrok etish qobiliyatidir. Did murakkab tarbiya jarayonini taqozo etadi. CHunki u ham aqliy, ham axloqiy, ham hissiy tarbiya uyg‘unlashgan umumiylikdan iboratdir.


Fahm – insonning aqliy qobiliyatini yuzaga chiqaruvchi estetik anglash tuzilmasidagi muhim tushuncha.


Farosat – insonning axloqiy qobiliyatni yuzaga chiqaruvchi estetik anglash tuzilmasining o‘ziga xos talabi.

“Ommaviy madaniyat” - go‘zallik, ezgulik singari muqaddas tushunchalarni umumistemolchilik ehtiyoji bilan bog‘lovchi hamda istemol va tovar sifatida haridorgir bo‘lishiga qaratilgan har qanday g‘ayriestetik maqsadni amalga oshiruvchi madaniyat ko‘rinishi.

Axloq – (arab. xulqning ko‘pligi; lot. moralis — xulq-atvor) — ijtimoiy ong shakllaridan biri, manaviy hayot hodisasi, manaviyat sohasiga oid tushuncha. Kishilarning tarixan tarkib topgan xulq-atvori, yurish-turishi, ijtimoiy va SHaxsiy hayotdagi o‘zaro, shuningdek, jamiyatga bo‘lgan munosabatlarini tartibga solib turuvchi barqaror, muayyan norma va qoidalar yig‘indisi. A. normalari kishilarning xatti-harakatlarida o‘z ifodasini topadi. Bunda bazi xatti-xarakatlar, xulq-atvorlar A.iy, bazilari A.sizlik deb baholanadi. A. ijtimoiy ongning eng qad. shakllaridan biridir. Davr o‘zgara borgan sari har qanday hodisa kabi A. ham o‘zgaradi, rivojlanib, takomillashib, manaviy madaniyatning ko‘rinishlaridan biriga aylanib boradi. A.ni alohida fal-iy fan – “Etika” yoki “Axloqshunos lik” o‘rganadi. Ilm, bilim, dunyoqarash, idrok va iymon insonning xulq-atvorida o‘ziga xos tarzda aks etadi. Insoniylik madaniyati esa axloqiy fazilatlar orqali namoyon bo‘ladi. A. ijtimoiy munosabatlar zaminida alohida SHaxs sifatida mavjud bo‘lgan insonlarning o‘z-o‘zini idora qilish shakllari va meyori, o‘zaro muloqot va munosabatlarda ularga xos bo‘lgan manaviy kamolot darajasining namoyon bo‘lishi hamdir.