|
skr-v marjinal foyda deb aytiladi. Shunday kilib, kiritik nuktaning iktisodiy
ma’nosi shuki, u bir birlik maxsulot xajmini, doimiy xarajatlarning yigindisi bulgan
marjinal foyda mikdorini ifodalaydi. (3)-formula, berilgan umumiy foydani
ta’minlovchi natural birlikda sotish xajmini aniklovchi formulaga bemalol uzgartirish
mumkin;
Bunda;Q
i
-natural birlikda sotish xajmi.
FC-umumiy foyda.
Masalan; Kuyidali berilgan ma’lumotlardan foydalanib, doimiy xarajatlar;-
30mln. sum
Bir birlik maxsulot baxosi; -60mln. sum
Bir birlik maxsulotning uzgaruvchan narxlari; -45mln sum
A) kiritik sotsh xajmini, b)sotish xajmini topish zarur,bunda ta’minlovchi umumiy
foyda 15mln.sum.
(3)-formula orkali;Q
c
=30000:(60-45)=2000ed.birlik.
(4)-formula orkali;Q
i
k(30000+15000):(60-45)k3000 birlik
Ishlab chikarish leveridjni baxolash.
Ishlab chikarish leveridjni (U
pl
) odatda kuyidagi formula orkali aniklash maksadga
muvofikdir:
Bunda.TGI-umumiy foydaning uzgarish tempi;
TQ-natural birlikdagi sotish xajmining uzgarish tempi.
Bu xoldagi formulani xisoblash kismiga kiyinligi tufayli, uni ishlanishi osonrok
bulgan kurinishga keltiramiz; P·QkV·Q+FC+GI yoki s·QkFC+GI shuning uchun;
Upl-ning iktisodiy ma’nosi shuki, u korxonaning sotish xajmini uzgarishiga
umumiy foydaning ta’sirini aniklaydi. Yukori darajadagi ishlab chikarish leveridjga
ega bulgan korxona uchun ishlab chikarish xajmini sezilarsiz uzgarishi, umumiy
foydani sezilarli uzgarishiga olib keladi. Bu kursatkich korxona uchun doimiy
xisoblanmaydi va u korxona sotish xajmining zaxira mikdori bilan boglikdir. Ishlab
chikarish xajmining uzgarishi kritik sotish xajmining sezilarsiz kutarilishidan kelib
chiksa, bu kursatkich katta axamiyatga egadir. Bu xolatda, sotish xajmining sezilarsiz
uzgarishi xam umumiy foydani uzgarishiga olib keladi, bunga sabab, umumiy
foydaning zaxira (bazovoe) axamiyati, bu xolatda «0»ga yakin.
Ishlab chikarish leveridj fakatgina bir xil ishlab chikarishning zaxiraviy
darajasiga ega bulgan korxona uchun axamiyatlidir. Bu kursatkichning kuprok
axamiyati yukori texnika-texnalogiya bilan kurollangan korxonalar uchun
xarakterlidir. Anikrok kilib aytganda, korxonaning uzgaruvchan xarajatlariga
v
-
p
FC
Q
c
v
-
p
GI
FC
i
Q
ТQ
GI
пл
Т
У
GI
Q
:
Q
FC)
-
Q
(c
:
Q)
c
(
Q
:
Q
GI
:
GI
пл
Q
c
У
217
karaganda kanchalik doimiy xarakatlarning yukori bulishi, shunchalik ishlab
chikarish leveridjning yukoriligidan dalolat beradi. Shunday kilib, uzgaruvchan
xarakatlarni kamaytirish maksadida uzining texnika-texnalogiya bilan kurollanganlak
darajasini yaxshilashda, korxona uz navbatida uzining ishlab chikarish leveridjni
usishiga olib keladi. Yukori darajadagi tijariy leveridjga ega bulgan korxona ishlab
chikarish tavakkalchilik nuktai nazaridan kuprok tavakkalchilikka (riskka) ega buladi.
Bu risk-umumiy foydani tulik ola olmaslikni ifodalaydi.
Misol: (A,V,S,)korxonalarining kuyidagi ma’lumotlar asosida ishlab chikarish
leveridjini xisoblab topish
Maxsulot ishlab chikarishni xar-xil variantini kurib chikamiz;
formuladan foydalanib, xar bir korxonaning sotish xajmining
kritik nuktasini topamiz:
A korxona uchun-30 ming birlik
B korxona uchun-36 ming birlik
C korxona uchun-45 ming birlik
Ishlab chikarish xajmining 80 dan 88 ming birlikka kupaytirilganda, xar bir
korxonaning ishlab chikarish leveridji kuyidagilarga tengdir;
V
-
P
FC
Q
Ishlarning
Xajmi
birlikda
Sotish ming
sum
Tula ushlanishlar
Ming sum
Umumiy
Foyda ming
sum
A korxona
20000
50000
80000
88000
60000
150000
240000
264000
70000
130000
190000
206000
-10000
20000
50000
58000
V korxona
20000
50000
80000
88000
60000
150000
240000
264000
84000
129000
174000
186000
-24000
21000
66000
78000
S korxona
20000
50000
80000
88000
60000
150000
240000
264000
105000
141000
177000
186600
-45000
9000
63000
77400
A
V
S
Bir birlik maxsulot baxosi, ming sum
Uzgaruvchan xarajatlar, ming sum
Doimiy xarajatlar, mln sum
3,0
2,0
30,0
3,0
1,5
54,0
3,0
1,2
81,0
218
A korxona uchun:
V korxona uchun:
S korxona uchun:
Natijalar shuni kursatadiki, eng samarali ishlab chikarish leveridjga S korxona
ega. Ayni shu korxona eng kup doimiy xarakatlarga egadir. «A» korxona uchun
50000 birlik maxsulot ishlab chikarishda bu kursatkich 0,3(100 sumlik) uzgaruvchan
xarakatlarga, 30 sumlik doimiy xarajatlar tugri keladi. «V» korxona uchun-0,72. «S»
korxona uchun esa-1,35. «C»-korxona uchun ishlab chikarish xajmini kupaytirish
samaralidir.
Bu natijalardan iktisodiy xulosaga keladigan bulsak u kuyidagichadir; agar xar
bir korxona ishlab chikarish xajmini 10% ga oshirmokchi (80 dan 88 mingga) bulsa,
u xolda kuyidagicha umumiy daromadga ega bulishadi: (foizda)
A korxona uchun-16% ga kushimcha:
V korxona uchun-18,2% ga kushimcha:
S korxona uchun-22,9% ga kushimcha:
Do'stlaringiz bilan baham: | 
