O`quv materiallari

1. To’gri material xarajatlari 

2. To’g’ri mehnat xarajatlari                                 

3. Ustama ishlab chikarish xarajatlari 

 

To’g’ri  material  xarajatlariga  ishlab  chiqarilgan  konkret  mahsulotgacha 

kuzatish mumkin bo’lgan material xarajatlar kiritiladi. Ko’pchilik hollarda bu asosiy 

materiallar bo’yicha xarajatlardir. 

 

Asosiy materiallar  deb bevosita konkret 

mahsulotni  ishlab  chiqarish  uchun  sarflangan  moddiy  ishlab  chiqarish  xarajatlariga 

aytiladi.  Masalan,  stol  ishlab  chiqarish  uchun  ishlatilgan  yog’och  yoki  taxta  asosiy 

material  deb  tasniflanadi.  Turli  xil    mahsulotlar  ishlab  chiqarish  uchun  ishlaydigan 

uskunalarni ta’mirlash uchun ishlatilgan materiallar esa yordamchi materiallar deb 

tasniflanadi.  Ammo  ba’zida  bevosita  mahsulot  ishlab  chiqarish  uchun  ishlatilgan 

ayrim asosiy materiallarni ham asosiy materiallar singari to’g’ridan-to’g’ri tannarxga 

---

208 

 

qo’shish imkoni bo’lmaydi. Masalan, stol ishlab chiqarish uchun ishlatilgan mixning 

qiymati ahamiyatli bo’lmaganligi uchun uni to’g’ri xarajat deb stol tannarxiga kiritish 

maqsadga  muvofiq  bo’lmaydi.  Buning  sababi  shuki,  bu  xarajatlarni  bir  stol  uchun 

aniqlash  maqsadida  qilingan  harajatlar  o’zini  oqlamaydi.  Bu  esa  yordamchi 

materiallarni  umumishlab  chiqarish  xarajatlarining  biri  sifatida  hisobga  olinishini 

taqazo etadi.