O’quv materiallari ma’ruzalar matni mavzu-1: Kirish. Kursning vazifasi. Quyosh elementlarining xalq xo’jaligida qo’llanilishi. Quyosh nurlanishi. Reja

Choxralskiy usuli bilan kristallarni o’stirish.



3.5-rasm. Kristallarni o’stirishning Choxralskiy usuli.

1. 
   vakuum yoki inert atmosfera
   
2. 
   Kristallarni tortish uchun sterjen
   
3. 
   Kristall zatravka
   
4. 
   O’stiruvchi kristall
   
5. 
   Kvarsli tigel
   
6. 
   Yuqori chastotali induktor
   
7. 
   Induksion tok bilan qizdiriluvchi grafit
   
8. 
   Kremniy kristali
   
9. 
   Kristallanish fronti
   

10-Suyuq kremniy

O’stirish jarayonida tigel temperaturasi nazorat qilinadi, (qotishmadan kristallga o’tish tezligi va qotishma aralashishi) kristall o’sishida kristall qotishmaga tushadi va uning temperaturasi pasayadi, qotishmadan kristall tortiladi. Ko’p hollarda, Choxralskiy usulida kristallanishning issiqligi issiqlik nurlanish hisobiga bo’linadi. Uning inertligi nurlanish maydoni va atrof muhit temperaturasi orqali aniqlanadi. Kristall diametri tortilish tezligi va temperatura maydoni harakatiga bog’liq. Odatda, tigel materiali sifatida kremniy suyultiriladi ya’ni SiO₂ dan foydalaniladi. (yumshatish temperaturasi 1600 ^oCga to’g’ri keladi). Legirlanadigan kirishma eritmada eritilib, kristallanadi. Kristallanish vakuumda o’tkaziladi. Kristallar 10^-4-10^-2 sm/s tezlikkacha tortiladi va 10-40 ayl/min chastotada aylantiriladi. Hozirgi paytda tigel tayyorlash uchun yaxshi materiallardan biri kvars hisoblanadi. U suyuq kremniyli aralashmada reaksiya asosida 2SiO₂=2SiO+O₂ eritma kristallga to’yguncha, unga mos keluvchi konsentrasiya (24) 10¹⁸ sm^-3 bo’ladi, bundan keyin SiO monooksid hosil bo’ladi. Kremniy monooksidi bug’lanadi, bunda kirishma (kvarsda) qotishma holatda qoladi. Tigel material sifatida yana grafitdan foydalanish mumkin. Choxralskiy usuli bilan diametri 30 sm va bir necha metr uzunlikdagi slitka o’stirish mumkin.