O’quv materiallar

T
1.37-rasm. Transgen faolligi
ransgenli qoramollar olinishi
Transgenli qoramol olish uchun sichqonlardagi kabi DNKni mikroin’eksiya qilish bilan amalga oshiriladi. U quyidagi bosqichlardan iborat:
Yadroni ko‘chirib o‘tkazish bilan klonlarolish
1997 yil Yan Vilmut va uning hamkasblari qo‘y klonini rekonstruksiya qildilar va DOLLI ismli qo‘y klonini yaratdilar. DOLLI birinchi klonlangan sut emizuvchi edi. Vilmut va uning hamkasblari Shotland qoratumshuq qo‘ylari tuxum xujayrasiga Dorsett qo‘ylari sut bezlari xujayrasi yadrosini transplantatsiya qildi. Tuxum xujayra yadrosi kombinatsiyasi, birlashishi va xujayraning bo‘linishini rag‘batlantirish elektrenergiyasi hisobiga amalga oshirildi.


Trans genli qo‘y, echki va cho‘chqalar. Maxsus sut bezlari va retsipient organizmlar uchun inson genlari bor bo‘lgan promotorlar bilan boshqariladigan transgen konstruksiyalar.
Transgenli parrandalar olinishi
Alohida ajratilgan blastoderma hujayralariga transfeksiya qilish bilan transgenli tovuqlarni olinishi.
Alohida ajratilgan hujayralarga liposomalar yordamida transgenni transfeksiya qilib, retsipientning blastodermasidagi murtak osti qismiga kiritiladi. Olingan avlodlarning bir qismi ximerlar bo‘lib, ba’zi qismi transgen tashuvchi, chatishtirgandan so‘ng transgenli liniyalar olish imkoni tug‘iladi.
Transgenli baliqlar
Tabiiy baliqlar zaxirasi tugab borishi bilan sun’iy yo‘l bilan baliqlarni ko‘paytirish extiyoji tug‘ilmoqda. Hozirda transgenli baliqlarni DNK mikro in’eksiyasi va elektroporatsiya usuli bilan karp, forel, losos baliqlari olinib kelmoqda. Mikroin’eksiya yordamida olingan baliq embrionlarning yashab qolishi juda yuqori bo‘lib, 35-80% tashkilqiladi. Transgenli avlodlarning olinishi esa 10-70% tashkil qiladi.


Bartaraf etilishi zarur bo‘lgan qiyinchiliklar:
- bir hujayrali oqsilni olish jarayonlari odatda juda xajmli va energetik jihatdan og‘ir bo‘lib steril sharoitlarda olib borilishi kerak, bu o‘z navbatida qimmatli uskunalarni talab etadi va doimiy tozalikni va sterilizatsiyani talab etadi. Shartli sharoitlardan bu so‘nggi maxsulotga begona mikroflorani, ayniqsa inson uchun patogen bo‘lgan mikroflorani tushishi hisoblanadi.
- bir hujayrali oqsilni ishlab chiqarishni rentabelligi uchun tayyor mahsulotning mashtabi yiliga 50 000 tonnani tashkil etishi kerak, bu o‘z navbatida xomashyo materiali bilan ta’minlanishi kerak.
- katta miqdordagi suvga bo‘lgan ehtiyoj, maxsulotni yakunlovchi ishlov berishiga va sovutish uchun.

• 
  Turli soha mutahassislariga bo‘lgan ehtiyoj (mikrobiologlar, biokimyogarlar, genetiklar, kimyogarlar va kimyoviy muhandislar, oziq­ovqat, qishloq ­ho‘jaligi, chorvachilik muhandislari, ekologiya va toksikologiya, tibbiyot, veterenariya va iqtisod muhandislari.
  

Xulosa

1. 
   Tashqi muhitni ifloslantiruvchi qattiq va suyuq chiqindilarni hajmini oshishi bilan bog‘liq bo‘lgan qonunchilikni yanada qattiqlashtirish (ya’ni atrof muhitni saqlash talablaridan) bir hujayrali oqsilni ishlab chiqarilishiga turtki bo‘ladi;
   
2. 
   Oqsil ishlab chiqarilishini raqobat bardoshligini oshirish zarurati (ishlab chiqarish sarf harajatini pasaytirish va sifatini yaxshilash) nisbatan arzon xom ashyoni qo‘llash orqali, fermentativ jarayonlarni va olinadigan maxsulotni so‘nngi bosqichlarni mukamallashtirish, hamda produtsentlarni faolligini oshirish orqali amalga oshirilishi kerak.