O’quv materiallar

GORMONLAR OLISHNING XUSUSIY TEXNOLOGIYASI
INSULIN OLINISHI

Yirik shoxli qoramol va cho‘chqalarning oshqozon osti bezidan ekstrakt olish. 100 gr. Krisstalik insulinni olish uchun 800-1000 gr. xom ashyo talab etiladi.Insulin sintezi (1963 va 1965 yilda AQSH, Xitoy va Olmoniya uchta kollektiv tadiqiqotchilari tomonidan o‘tkazilgan).Insulin proinsulin ­ bir zanjirli o‘tmishdosh sifatida sintezlanadi, unda uchki signal peptidi (23 ta aminokislota qoldig‘idan iborat) va 35 ­ chi biriktiruvchi peptidni o‘zida tutadi (S-peptid).Signal peptid olib tashlanganda hujayrada 86 ta aminokislotadan iborat proinsulin hosil bo‘lib, unda insulinning A va V-zanjirlari S-peptidi bilan bog‘langan bo‘ladi, bu o‘z navbatida disulfid bog‘larini birikishida zarur yo‘nalishni ta’minlab beradi. S-peptid ajralgandan so‘ng insulin hosil bo‘ladi.

1980 yilda «Novo indastri» kompaniyasi cho‘chqa insulinini inson insuliniga o‘zgartirish usulini ishlab chiqdi, bunda V zanjiridagi 30­chi alanin aminokislota qoldig‘i treonin aminokislota qoldig‘iga almashtiriladi. Ikkala insulin ham, faolligi va ta’sir davomiyligi bo‘yicha farqlanmagan.


GEN-MUHANDISLIGI USULI.
Insulinni gen-muhandisligi usuli yo‘li bilan olish, 30 yil muqaddam ishlab chiqilgan. 1978 yilda E.soli xujayrasida sintetik genlar yordamida ekspressiyalash orqali kalamush proinsulini va inson insulinini alohida zanjirlarini indutsirlovchi ichak tayoqchasining yangi shtamini olishga muvaffaq bo‘lindi.
1. Har bir olingan sintetik gen β-galaktozidaza fermentining 3'- uchiga ulanib - pBR322 vetor plazmidasiga kiritilgan.
2. Bunday rekombinant plazmidalar bilan transformatsiyalangan E. Soli hujayralari gibrid oqsillarni (ximer oqsil) ishlab chiqarishgan, ular β-galaktozidaza va metioning orqali birikkan insulining A va V peptididan tashkil topgan.
3. Ximer oqsilni bromsian bilan ishlov bergandan so‘ng va S-peptidni proteolitik parchalanishidan so‘ng insulin hosil bo‘ladi.
Gormonlar olishning xususiy texnologiyasi